Nhược thị có di truyền không? Cách phòng ngừa hiệu quả nhất

Nhược thị có di truyền không là vấn đề mà những phụ huynh bị nhược thị lo lắng nhất. Bởi nhược thị nếu không được chẩn đoán sớm sẽ gây những biến chứng nặng nề, đặc biệt là giảm thị lực hoàn toàn ở trẻ nhỏ. Do đó bài viết này sẽ giúp các phụ huynh biết được nhược thị có di truyền không và điều trị như thế nào là hiệu quả.

Nhược thị là gì ?

Nhược thị được hiểu là tình trạng giảm thị lực ở một hoặc hai mắt hoặc có sự khác biệt thị lực giữa hai mắt trên 2 dòng sau khi đã được điều chỉnh kính tối ưu hoặc điều trị được nguyên nhân, có thể là nhược thị cơ năng hoăc nhược thị thực thể. Mức độ thị lực chẩn đoán nhược thị: < 20/30.

Các tật khúc xạ nói chung có sự bất thường về vị trí hiện ảnh của vật

Cơ chế sinh bệnh nhược thị là do sự bất thường về trục thị giác khiến cho tín hiệu thị giác ở hai mắt khác nhau. Não bộ sẽ bỏ qua tín hiệu thị giác từ mắt yếu hơn. Lâu dần mắt yếu hơn nhận định là không cần thiết, dần dần tự loại bỏ chức năng của mình, giảm thị lực và hình thành nhược thị.

Nguyên nhân dẫn đến nhược thị

Các bệnh gây cản trở ánh sáng đi đến võng mạc: Sụp mi nặng, sẹo giác mạc, màng đồng tử, đục thủy tinh thể bẩm sinh, tổn thương dịch kính... Tiên lượng nặng hơn khi các tổn thương này xảy ra ở 1 bên và trước 3 tháng tuổi (gây nhược thị nặng).

Lác mắt: Gây ra tình trạng song thị nên não bộ sẽ loại bỏ tín hiệu từ một bên mắt mà chỉ xử lý hình ảnh mắt bên kia. Lâu dần khiến 1 bên mắt bị giảm thị lực dần. Cần xác định lác là nguyên nhân gây nhược thị hay là hậu quả do nhược thị gây nên.

Tật khúc xạ: Cận thị, viễn thị, loạn thị mức độ nặng gây biến chứng nhược thị.

Lệch khúc xạ: Là trình trạng 2 mắt có độ cận hoặc độ viễn khác nhau.

• Cận thị lệch khúc xạ >-4 diop.

•  Viễn thị lệch khúc xạ > +1.5 diop.
•  Loạn thị lệch khúc xạ > 1.5 diop.

Nhược thị bắt nguồn từ các tật khúc xạ khác như cận và viễn

Những đối tượng có khả năng mắc nhược thị cao:

• Trẻ sinh non;
• Suy dinh dưỡng bào thai;
• Tiền sử gia đình mắc các bệnh liên quan đến mắt, trong gia đình có người bị nhược thị;
• Trẻ chậm phát triển.

Nhược thị có di truyền không?

Có một thắc mắc luôn làm quý phụ huynh trăn trở đó là nhược thị có di truyền không. Theo nghiên cứu, di truyền là 1 trong các yếu tố nguy cơ gây nhược thị. Người ta thấy rằng, có một tỉ lệ trong gia đình có người bị nhược thị thì đứa con cũng bị nhược thị ngay từ khi sinh ra. Nếu gia đình có bố hoặc mẹ hoặc chị em ruột bị nhược thị thì nguy cơ bị nhược thị của trẻ là rất cao. Không những thế các nguyên nhân gây nhược thị cũng có yếu tố di truyền như mắt lác, tật khúc xạ, sụp mi... 

Tuy nhiên so với câu nói “Nhược thị có di truyền” thì câu nói “Nhược thị có liên quan đến di truyền” thì sẽ chính xác hơn. Không thể nói rằng nhược thị là bệnh di truyền nhưng cần phải nói rằng, nhược thị có liên quan đến yếu tố gia đình.

Nhược thị có di truyền không luôn là trăn trở của những gia đình có người thân bị nhược thị

Nhược thị có nguy hiểm không?

• Nhược thị không phải là 1 trường hợp cấp cứu trong chuyên khoa mắt.
• Nhược thị là nguyên nhân hàng đầu ở nước ta gây mất thị lực ở trẻ em.
• Nếu điều trị muộn cho bệnh nhân hoặc điều trị sớm nhưng bệnh nhân không tuân thủ điều trị thì có thể bị giảm hoặc mất thị lực vĩnh viễn.
• Nhược thị ở người trưởng thành điều trị khó khăn hơn trẻ em rất nhiều (đặc biệt là lứa tuổi nhỏ hơn 7 tuổi) do đó cần phải tích cực phối hợp giữa bệnh nhân, gia đình và bác sĩ điều trị để theo dõi tuân thủ điều trị và tiến trình cải thiện của bệnh nhân. Tránh việc điều trị không đạt kết quả hoặc gây ra tình trạng nhược thị đảo ngược.

Điều trị nhược thị như thế nào là hiệu quả nhất?

Nhược thị nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng thì có thể chữa khỏi được.

Nếu là nhược thị thực thể tìm nguyên nhân gây nhược thị và điều trị triệt để: Phẫu thuật mắt lác, phẫu thuật sụp mi, đeo, chỉnh kính trong tật khúc xạ hay lệch xạ. Tuy nhiên với người trưởng thành phẫu thuật không đem lại kết quả điều trị tốt mà mang ý nghĩa nhiều về mặt thẩm mỹ.

Việc phát hiện sớm để điều trị nhược thị ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sau này

Nếu không tìm được nguyên nhân: Điều trị bằng các phương pháp gây hạn chế sử dụng mắt lành và kích thích sử dụng mắt nhược thị là phương pháp điều trị tối ưu nhất. 

Hạn chế sử dụng mắt lành

Phương pháp bịt mắt: 

• Dán băng trực tiếp che mắt, dán băng che lên trên mắt kính, sử dụng kính tiếp xúc mờ hoặc đậm.
• Thời gian bịt mắt: Bịt hoàn toàn trong ngày đối với nhược thị nặng, bịt hoàn toàn trừ 1 giờ, bịt một nửa thời gian lúc thức (trẻ dưới 01 tuổi).
• Thời gian theo dõi: Một tuần cho mỗi một năm tuổi. Ví dụ trẻ 1 tuổi theo dõi sau 1 tuần, trẻ 2 tuổi theo dõi sau 2 tuần, trẻ 3 tuổi theo dõi sau 3 tuần.
• Luôn nhớ là phải kiểm tra mắt lành tránh nhược thị đảo ngược.

 Đây là 1 phương pháp tốt nhất để hạn chế sử dụng mắt lành, tỷ lệ thành công 30-92 %. Tuy nhiên nó phụ thuộc rất nhiều vào tuân thủ điều trị của bệnh nhân.

Cơ chế chung của điều trị nhược thị là giảm sử dụng mắt tốt, tăng sử dụng mắt yếu hơn

Làm mở hình ảnh mắt lành bằng cách dùng thuốc hoặc kính

Cơ chế của phương pháp này là khi cố tình làm mờ mắt lành, cơ thể chúng ta sẽ nhận diện là cần phải tăng hoạt động của mắt nhược thị để bù trừ lại, đảm bảo chức năng nhìn, bởi vậy sẽ tăng hoạt động mắt kém hơn.

Dùng Atropin 1% tra vào mắt lành 1 giọt mỗi ngày và không chỉnh kính nếu có tật khúc xạ khiến đồng tử giãn ra, mắt lành chỉ nhìn được xa không nhìn được gần. Tuần đầu tiên nhỏ 1 giọt/ ngày, tuần thử 2 chỉ nhỏ cuối tuần, mỗi ngày 1 giọt. Cấp kính tối ưu cho mắt bị nhược thị.

Thặng chỉnh kính (thặng chỉnh kính bên lành lên ít nhất +3 diop) khiến mắt lành chỉ nhìn được gần, nhìn xa không rõ.

Gia phạt toàn bộ là tra atropin hàng ngày và thặng chỉnh kính ở mắt lành, mắt nhược thị chỉnh kính bình thường. Đây là phương pháp rẻ tiền và bệnh nhân sẽ dễ tuân thủ điều trị hơn, tuy nhiên có các tác dụng phụ của thuốc ảnh hưởng đến bệnh nhân.

Kích thích sử dụng mắt nhược thị

Khám thị lực mắt bên nhược thị và cấp kính tối đa cho bệnh nhân. Lưu ý dặn bệnh nhân luôn phải đeo kính liên tục lúc thức. Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập mang tính tập trung và duy trì trong một khoảng thời gian nhất định như xâu hạt cườm, đọc sách, chơi các game yêu cầu tốc độ nhanh…

Qua bài viết này tin rằng các bạn đã có lời giải đáp cho thắc mắc nhược thị có di truyền không. Chúng ta hiểu rằng yếu tố gia đình làm tăng nguy cơ nhược thị cho thế hệ sau, nhưng không phải nhược thị là bệnh di truyền. Bởi vậy, nên chú ý hơn tới cách phòng tránh nhược thị ở trẻ em khi nhận thấy yếu tố nguy cơ hoặc dấu hiệu sớm ba mẹ nhé!

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp