Lưu ý về các giai đoạn khi bị ngộ độc paracetamol

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc khác nhau có thành phần Paracetamol được dùng để chữa cảm, nhức đầu, giảm đau, chống viêm, hạ sốt,...

Thuốc được bán rộng rãi ở các hiệu thuốc và không cần đơn của bác sĩ, không giới hạn mỗi lần mua. Đây là lý do khiến số lượng bệnh nhân nhập viện do ngộ độc cấp tính paracetamol trong những năm gần đây ngày càng tăng nhanh.

Các giai đoạn chính khi bị ngộ độc paracetamol

Tình trạng ngộ độc paracetamol trong giai đoạn đầu biểu hiện rất ít và thường qua đi vì không ai để ý. Thông thường, sau 1 - 3 ngày, các biểu hiện mới rõ ràng, biểu hiện bằng tổn thương gan, thận,... Thông thường, diễn biến của ngộ độc paracetamol trải qua 4 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Sau khi uống thuốc từ 30 phút đến 24 giờ. Biểu hiện rõ nhất là chán ăn, vã mồ hôi, buồn nôn, nôn, khó chịu, GOT, GPT có thể tăng.
• Giai đoạn 2: Sau khi uống thuốc 24 giờ - 72 giờ. Biểu hiện là chán ăn, buồn nôn, đau vùng hạ vị bên phải. GPT, GOT tiếp tục tăng, bilirubin cũng tăng, trong khi tỷ lệ prothrombin giảm. Suy giảm chức năng thận.
• Giai đoạn 3: Sau khi đã dùng thuốc trong khoảng 72 - 96 giờ. Lúc này, tế bào gan bị hoại tử, người bệnh bị rối loạn chảy máu, suy thận,...
• Giai đoạn 4: Sau khi dùng thuốc 4 đến 14 ngày. Nếu bệnh nhân vẫn còn sống, chức năng gan sẽ phục hồi vào thời điểm này. Ngược lại, trong trường hợp ngộ độc nặng sẽ lâu khỏi hơn.

Vì sao thuốc paracetamol có thể gây độc?

Ở liều điều trị, khoảng 1 giờ sau khi uống, thuốc được hấp thụ hoàn toàn. Trong trường hợp dùng quá liều, thuốc được hấp thụ hoàn toàn sau 4 giờ, trừ trường hợp người bệnh dùng thuốc làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và khi thuốc ở dạng khô thì thời gian hấp thu kéo dài hơn.

Thuốc được chuyển hóa ở gan với tốc độ không đổi. Chuyển hóa thuốc là nguyên nhân gây độc. Khi đi qua gan, khoảng 4% paracetamol được chuyển hóa thành acetyl benzoquinonimin, một chất độc hại gây hoại tử gan không hồi phục. Nhờ có glutathione từ gan, Nacetyl benzoquinonimine được chuyển hóa thành chất không độc và đào thải ra ngoài.

Do đó, mỗi lần bạn dùng paracetamol (ngay cả với liều lượng thông thường), cơ thể sẽ mất một lượng glutathione nhất định. Trong trường hợp dùng quá liều paracetamol (người lớn 6 - 10g/ngày), gan không đủ glutathione để giải độc, Acetyl benzoquinonimin tích tụ sẽ phá vỡ tế bào gan, dẫn đến hoại tử không hồi phục, nhiễm toan chuyển hóa, hôn mê có thể tử vong.

Cách để tránh bị ngộ độc

• Nếu bệnh nhân hết đau, không sốt trên 38^oC thì không được dùng paracetamol. Trước khi dùng thuốc hạ sốt, giảm đau cần kiểm tra công thức của thuốc, tránh trùng lặp thuốc với paracetamol.
• Khi đang dùng thuốc có chứa paracetamol: Không uống đồ uống có cồn (bia, rượu,…) hoặc các thuốc làm tăng độc tính của paracetamol như barbiturat, isoniazid, carbamazepin,…
• Phụ nữ đang trong quá trình mang thai: Paracetamol là thuốc hạ sốt, giảm đau mặc dù chưa thấy tác dụng gây hỏng thai. Tuy nhiên, dùng quá liều paracetamol có thể gây độc cho thai nhi vì thuốc này dễ dàng đi qua nhau thai.
• Đối với người nghiện rượu: Những người uống quá nhiều paracetamol có nguy cơ ngộ độc cao hơn và một số nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ tử vong cao hơn so với dân số chung.
• Với các trường hợp mẫn cảm với paracetamol, thiếu men G6PD, người say rượu, những người bị bệnh tim, phổi, thận, gan, thiếu máu không được dùng paracetamol.

Khi nào bị ngộ độc paracetamol sẽ xảy ra?

Khi bệnh nhân dùng paracetamol với liều 150mg/kg thể trọng sẽ gây say.

• Ở một người nặng 50 kg, một liều 7,5g paracetamol dùng đường uống có thể gây viêm gan nhiễm độc. Tình trạng này khá nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng.
• Ở những bệnh nhân bị bệnh gan mãn tính, liều thấp hơn cũng sẽ gây tổn thương tế bào gan. Đặc biệt đối với bệnh nhân viêm gan virus mãn tính, uống 4g paracetamol trong 40 giờ cũng thể gây viêm gan nhiễm độc.

Một số cách phòng ngừa ngộ độc paracetamol

Để không bị ngộ độc paracetamol, người bệnh cần đặc biệt chú ý như sau:

• Không được lạm dụng paracetamol, thận trọng khi sử dụng thuốc vì có nhiều chế phẩm thuốc có chứa paracetamol.
• Bệnh nhân nghiện rượu, bệnh gan và suy dinh dưỡng cần thận trọng khi dùng thuốc và nên hỏi ý kiến ​​bác sĩ.
• Đối với người bệnh đã dùng paracetamol nhiều lần cần được khám và điều trị theo bác sĩ chuyên khoa để tránh ngộ độc tái phát.

Tóm lại, mặc dù paracetamol là một loại thuốc khá an toàn và được bán rộng rãi trên thị trường với nhiều nhãn hiệu khác nhau, nhưng chúng ta không nên tự dùng thuốc, nhất là trong những trường hợp đặc biệt như phụ nữ có thai hoặc nghiện rượu, trước khi sử dụng, trong mọi trường hợp, hãy hỏi ý kiến ​​bác sĩ hoặc nhân viên y tế.

Nga Linh

Nguồn Tham khảo: Tổng hợp