Loạn thần do ma túy: Hiện trạng, dấu hiệu và khó khăn khi điều trị

Loạn thần do ma túy đã và đang gây ra nhiều vấn đề nhức nhối trong xã hội. Người nghiện ma túy thường có nhiều hành vi có hại cho bản thân, gia đình và cộng đồng xung quanh. Do đó, người bị loạn thần do ma túy cần được điều trị đặc biệt tại các cơ sở chuyên khoa tâm thần để ngăn chặn các hành vi mất tự chủ.

Hiện trạng sử dụng ma túy ở Việt Nam

Số người nghiện ma túy ngày càng tăng

Người nghiện ma túy mỗi năm nhìn chung đều có dấu hiệu tăng nhanh. Bởi vì ma túy được phân phối tại nhiều địa điểm kinh doanh nhạy cảm như quán karaoke, vũ trường, quán bar, nhà nghỉ,... Người nghiện có thể mua và sử dụng ma túy tại các địa điểm này nhằm che mắt sự kiểm soát của lực lượng chức năng.

Phức tạp và manh động hơn

Trong 5 năm trở lại đây, công an Thành phố Hồ Chí Minh đã thu giữ lượng ma túy tăng khoảng 5,75% mỗi năm. Tại địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, việc mua bán và vận chuyển ma túy đang có quy mô ngày càng lớn và liên quan đến nhiều thành phần đối tượng phức tạp hơn.

Dấu hiệu trẻ hóa và sử dụng nhiều loại ma túy

Người nghiện ma túy đang có dấu hiệu trẻ hóa và sử dụng đồng thời nhiều loại ma túy. Do đó, dấu hiệu loạn thần do ma túy ngày càng nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, công an đã phát hiện và thu giữ nhiều đối tượng trà trộn ma túy vào học đường, khiến cho số lượng trẻ vị thành niên nghiện ma túy ngày càng tăng nhanh và gây ra nhiều hệ quả cho xã hội.

Nhận thức sai lầm về ma túy

Nhiều người vẫn cho rằng việc thử ma túy đá và các chất gây nghiện khác một lần thì sẽ không gây nghiện. Theo Giám đốc Công an tỉnh Đồng Nai, các loại chất này đều gây nghiện, trong đó, ma túy đá còn có tác hại nghiêm trọng hơn heroin. Hiện nay, phác đồ cai nghiện ma túy đá đã được áp dụng rộng rãi giúp giảm bớt các tác hại này.

Một số loại ma túy thường gặp

Ma túy thường được chia thành 4 nhóm thường gặp gồm:

• Thuốc phiện, heroin;
• Các chất kích thích thần kinh như nhóm ATS, cocain và các chất phế phẩm;
• Các chất kích thần và gây ảo giác trong đó có thuốc lắc;
• Nhóm các chất gây ảo giác, phổ biến nhất là ketamin, ma túy tổng hợp.

Trong số 4 nhóm ma túy trên, sau đây là các loại ma túy phổ biến nhất:

• Cần sa: Được điều chế từ lá và hoa khô của cây cần sa, sử dụng bằng cách cuốn thành điếu để hút, trộn với bánh ngọt, trộn lẫn với thuốc lá để hút. Cần sa tạo cảm giác phấn chấn trong 5 giờ liên tục, khiến người dùng khó thở, mất thăng bằng, tăng nhịp tim, đói bụng, ảo giác,...
• Thuốc phiện: Người ta sẽ dùng nhựa cây thuốc phiện (cây anh túc) để hút. Thuốc phiện tạo cảm giác khoái lạc, giảm đau đớn nhưng phải tăng liều ở các lần sau thì mới cảm nhận được như lần hút trước đó.
• Heroin: Heroin được tổng hợp từ nhựa hoa thuốc phiện và morphin, sử dụng bằng cách tiêm hoặc hút. Thuốc khiến người dùng gây nghiện nhanh chóng nhưng lại khiến họ nhanh suy sụp kiệt quệ.
• Morphin: Thường được điều chế để giảm đau và điều chế thành các loại thuốc điều trị khác. Morphin có thể làm tăng trí tưởng tượng, tạo cảm giác lạc quan, mất cảm giác đói,... Tuy nhiên, morphin khiến người dùng bị rối loạn tâm lý, lười biếng, thiếu máu, đau thắt ngực,...
• Ma túy đá: Là một dạng ma túy tổng hợp có thể sử dụng bằng cách nuốt, hút, tiêm chích hoặc hít. Tác dụng của ma túy đá có thể kéo dài 3 ngày khiến người dùng hưng phấn, làm những việc nguy hiểm cho tính mạng và phá hủy bộ não mạnh nhất trong tất cả các loại ma túy khác.

Dấu hiệu nhận biết người nghiện ma túy

Các dấu hiệu nghiện ma túy thường có các đặc điểm sau đây:

• Mức độ lệ thuộc ma túy tăng dần về tần suất.
• Thay đổi thói quen sinh hoạt: Thức khuya, ngủ ngày, ăn uống thất thường, hay tụ tập buông thả, kết thân với người nghiện, không lao động, thường lén lút rời khỏi nhà vào thời điểm cố định, ngại tiếp xúc với người thân,...
• Bồn chồn, lo lắng, hay cáu gắt, nói dối, chống đối, người mệt mỏi, lười lao động, sụt cân nhanh, không chăm lo vệ sinh cá nhân,...
• Học sinh nghiện ma túy thường trốn học, ngủ gật, học lực giảm; tiêu tiền nhiều hơn, ăn cắp vặt, bán đồ đạc, nợ nần; có dấu hiệu tiêm chích trên cánh tay, giấu giấy bạc, kẹo cao su, kim tiêm, ống thuốc,...

Một số dấu hiệu loạn thần do ma túy

Theo ghi nhận tại Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân nghiện bóng cười đến nghiện đa chất thường nghe thấy tiếng chửi mắng, trở nên cáu gắt, không thể ngủ vào ban đêm và liên tục chửi mắng, hoang tưởng bị hại và rối loạn cảm xúc hành vi.

Trong các loại chất gây nghiện, ma túy đá luôn được cảnh báo là chất nguy hiểm vì dẫn đến nhiều hành vi mất nhân tính. Theo bác sĩ Nguyễn Thành Quang tại Viện Pháp y Tâm thần Trung ương Biên Hòa, người nghiện ma túy đá có thể giảm sút tinh thần và sức khỏe, nhũn não và thay đổi về nhân cách.

Các biểu hiện loạn thần do ma túy đá thường gặp là phấn kích, tăng nhịp tim, tăng ham muốn tình dục. Ngoài ra người khi lên cơn nghiên ma túy còn có cảm giác hoang tưởng, tự cho bản thân cao siêu, bị người khác hãm hại,...

Nhiều trường hợp có cảm giác muốn giết người mỗi khi ngáo đá do mất kiểm soát hành vi hoặc kiểm soát hành vi một cách yếu ớt. Vì vậy, người nghiện ngáo đá có thể gây ra nhiều vấn đề nguy hiểm đặc biệt cho cộng đồng và xã hội.

Khó khăn khi điều trị cho bệnh nhân tâm thần do ma túy

Giới hạn về nguồn lực điều trị tâm thần

Hiện trạng sử dụng ma túy ngày càng phức tạp và công tác khám chữa loạn thần do ma túy hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn. Theo thống kê của WHO năm 2014, tỷ lệ bác sĩ chuyên khoa tâm thần so với 10 vạn dân ở Việt Nam chỉ vào khoảng 0,91%, thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Trong khi đó, con số này ở Singapore là 3,48% và Mỹ là 12,4%.

Khó khăn khi quản lý người tâm thần tại địa phương

Dự án Chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng có thể làm giảm áp lực điều trị loạn thần do ma túy tại các cơ sở y tế bằng cách giao việc chăm sóc và quản lý người tâm thần cho địa phương. 

Tuy nhiên, địa phương chỉ đang làm tốt vai trò quản lý về nhân khẩu và động viên nhưng lại khó khăn trong việc chẩn đoán tái phát bệnh. Nhiều trường hợp tái phát bệnh hoặc triệu chứng khi ngưng dùng ma túy đá cũng rất khó khăn trong việc xử lý.

Loạn thần do ma túy gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm đối với bản thân người nghiện, gia đình, cộng đồng và xã hội. Vì vậy, chúng ta cần trang bị kiến thức về ma túy và ý thức chấp hành các quy định của địa phương trong việc ngăn ngừa, phòng chống ma túy và tố giác tội phạm ma túy.