Xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 hợp lý

Dinh dưỡng luôn đóng một vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động sống của con người, điều đó còn thể hiện rõ ràng hơn đối với bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 - đối tượng cần có thực đơn cực kì khoa học và nghiêm ngặt. Bài viết dưới đây sẽ giúp quý đọc giả có phương pháp xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 hợp lý.

Người đái tháo đường tuýp 2 cần chế độ dinh dưỡng như thế nào?

Một chế độ dinh dưỡng phù hợp cho người bị tiểu đường type 2 đó là chế độ:

• Giữ cho mức đường huyết ở trạng thái bình thường bằng cách cân bằng số lượng thực phẩm được tiêu thụ với hoạt động thể chất, thuốc giảm đường huyết và insulin.
• Cung cấp lượng calo phù hợp để giữ vững trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.
• Quản lý các yếu tố rủi ro và ngăn ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường, bao gồm cả biến chứng cấp tính (hạ đường huyết, nhiễm toan keton,...) và biến chứng mãn tính (bệnh tim mạch, bệnh thận, biến chứng viêm dạ dày,...).

Nguyên tắc chung khi xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2

Khi xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2, thực đơn đó phải đảm bảo đáp ứng được nguyên tắc chung như sau:

• Đảm bảo đủ lượng chất đạm, chất béo, carbohydrate, vitamin và khoáng chất cần thiết; đồng thời bổ sung đủ lượng nước.
• Không làm đường huyết tăng quá mức sau khi ăn.
• Không gây giảm đường huyết quá thấp trước khi ăn.
• Duy trì được mức độ hoạt động thể lực bình thường hàng ngày.
• Đảm bảo được cân nặng lý tưởng.
• Không dẫn đến các yếu tố nguy cơ như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, tổn thương thận,...
• Phù hợp với thói quen ăn uống hằng ngày của người bệnh.

Xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường type 2

Các chất dinh dưỡng trong bữa ăn hằng ngày sẽ tạo ra năng lượng quan trọng cho các hoạt động sống, vận động cơ thể. Năng lượng sẽ được tính bằng đơn vị kcal.

Tinh bột (Glucid)

Tỷ lệ năng lượng từ carbohydrate được chấp nhận là 44 - 46% (so với 65% cho người bình thường) tổng số calo tiêu thụ trong khẩu phần ăn.

Mức độ đường huyết có thể tăng cao sau khi ăn, do đó điều quan trọng trong chế độ ăn của bệnh nhân là giảm thiểu việc sử dụng thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, tuy nhiên không nên giảm quá nhiều để vẫn duy trì được trọng lượng và hoạt động bình thường.

Trong một khẩu phần chứa 200 kcal từ tinh bột sẽ tương đương với 1 suất cơm, 1 ổ bánh mì, 2 củ khoai lang, 1 quả bắp, 4 miếng sandwich, 200g bún tươi, 2 tô cháo,...

Chất đạm (Protein)

Lượng protein nên đạt khoảng 1 - 1,5g/kg/ngày đối với người lớn. Nếu ăn quá nhiều protein không tốt cho chức năng thận.

Đối với những người mắc bệnh thận do tiểu đường (có albumin niệu hoặc giảm tỷ lệ lọc cầu thận), nên duy trì chế độ ăn kiêng hàng ngày với lượng protein được khuyến cáo là 0,8g protid/kg/ngày.

Tuy nhiên, lượng đạm trong khẩu phần cần tăng hơn so với người bình thường, nên chiếm khoảng 15 - 20% tổng năng lượng tiêu thụ trong khẩu phần (so với 12 - 14% ở người bình thường).

Nên kết hợp sử dụng protein động vật (thịt, cá, trứng, sữa) và protein thực vật (ví dụ như vừng, lạc, đậu), các loại đậu, lạc có chỉ số đường huyết thấp hơn.

Trong một khẩu phần 80 - 100kcal đạm: Tương đương với 1 miếng cá khoảng 50 - 80g, mực 100g, 1 quả trứng, thịt heo/gà/bò 50 - 60g, đậu phụ 100g, 1 con cua khoảng 250g, tôm khoảng 150g.

Chất béo (Lipid)

Chất béo là một loại chất dinh dưỡng quan trọng, nên bổ sung vào khẩu phần ăn với tỉ lệ từ 20 - 35% tổng lượng calo (người bình thường là từ 18 - 20%), không được vượt quá 35%. 

Nên hạn chế sử dụng các loại chất béo bão hòa (mỡ động vật), đồng thời tránh các loại chất béo đã qua chế biến (margarin, các loại dầu ăn có nguồn gốc hóa học hoặc đã qua chiên xào) bởi chúng dễ gây tắc nghẽn động mạch.

Rau xanh

Rau củ quả đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các vitamin và khoáng chất tự nhiên giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng. Những thành phần này thường được tìm thấy trong rau quả tươi. Ăn nhiều chất xơ sẽ giúp bạn cảm thấy no nhanh hơn, do đó có thể giảm lượng thực phẩm, dẫn đến giảm cân.

Ngoài ra, một số loại rau củ quả như bông cải xanh, mướp đắng, hành tây, rau bắp cải, súp lơ, rau dền, rau diếp cá và cà rốt là những loại thực phẩm cực kỳ có lợi cho sức khỏe. Cà rốt có hàm lượng beta-carotene cao giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả. Bên cạnh đó, cà rốt cũng có tác dụng làm chậm quá trình chuyển hóa đường trong máu, giảm lượng đường huyết một cách hiệu quả.

Nhưng với những người cao tuổi, nên ăn rau ở mức độ vừa phải. Không nên tiêu thụ quá nhiều chất xơ vì chúng có thể gây ra khó tiêu.

Tiêu thụ muối

Muối nên tiêu thụ dưới 2.300 mg/ngày. Ngoài ra, giảm lượng muối ăn vào khoảng 1.500 mg/ngày còn hỗ trợ hạ huyết áp.

Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác đã khuyến cáo những người bị tăng huyết áp đi kèm nên lưu ý khi hạn chế muối đến 1.500 mg/ngày. 

Khẩu phần chứa 1.500mg muối tương đương 1/2 thìa cafe muối, hoặc 1 thìa nước mắm nhỏ).

Trái cây

Trong trái cây chứa đường Fructose làm tăng mức đường huyết chậm hơn so với Sucrose (đường mía), cho nên bệnh nhân tiểu đường có thể sử dụng. 

Nên ăn các loại trái cây có màu sắc đậm vì chúng thường chứa nhiều loại vitamin và khoáng chất cần cho sức khỏe tim mạch và toàn thân. Khi đã ăn trái cây, hãy giảm lượng tinh bột trong khẩu phần ăn hàng ngày theo liều lượng tương đương. 

Tuyệt đối không sử dụng trái cây để thay thế cho các thực phẩm khác. Tránh sử dụng nước ép trái cây vì nó có thể làm giảm lượng chất xơ có trong trái cây, gây tăng đường huyết.

Chất đường trong trái cây và đường mía đều có thể làm tăng mức đường huyết và tăng nồng độ các loại mỡ không tốt cho tim mạch (tăng triglyceride, giảm HDL- cholesterol), do đó nên sử dụng với lượng vừa phải. 

Một suất trái cây khoảng 10 gam, tương đương với 1/2 quả táo, 1/2 quả lê, 1/2 quả cam, 1/2 quả ổi, 4 quả nho, 4 quả vải, 4 quả chôm chôm, 1 lát nhỏ đu đủ hoặc thơm, dưa hấu,...

Sữa và sản phẩm từ sữa 

Người bệnh tiểu đường vẫn có thể uống sữa và dùng các sản phẩm chế biến từ sữa. Tuy nhiên, nên sử dụng loại sữa không đường hoặc các loại sữa được chế biến đặc biệt cho người bệnh tiểu đường. 

Tránh uống sữa trước khi đi ngủ và thay vào đó, có thể uống sữa vào buổi sáng (điểm tâm) hoặc buổi trưa. 

Vào những ngày mệt mỏi hoặc bị bệnh, có thể sử dụng những sản phẩm sữa đóng hộp để thay thế bữa ăn (với năng lượng tương đương). 

Trên đây là một vài thông tin về chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 cũng như cách xây dựng chúng sao cho khoa học, vẫn đảm bảo đủ chất dinh dưỡng cho người bệnh những vẫn giúp đường huyết ở mức ổn định.

Như Nguyễn

Nguồn tham khảo: Tổng hợp