Chỉ số procalcitonin có ý nghĩa gì? Khi nào cần xét nghiệm procalcitonin?

Xét nghiệm chỉ số procalcitonin đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán tình trạng viêm do nhiễm khuẩn và suy đa cơ quan. Vậy chỉ số procalcitonin có ý nghĩa gì? Khi nào cần xét nghiệm procalcitonin? Hà An mời bạn cùng tìm hiểu bài viết sau đây nhé!

Chỉ số procalcitonin có ý nghĩa gì?

Procalcitonin (PCT) là một tiền chất của hormon calcitonin, có cấu tạo gồm 116 acid amin. Chúng thường được sản xuất ở tuyến giáp bởi tế bào C. Ở người bình thường chỉ số này hiện diện với nồng độ thấp trong máu. Tuy nhiên, một số tế bào khác trong cơ thể của bạn cũng có thể sinh ra procalcitonin khi các tế bào này bị tổn thương nặng, đặc biệt do nhiễm khuẩn.

Khi cơ thể nhiễm khuẩn nặng, thông thường, tế bào sẽ tăng tổng hợp procalcitonin giải phóng từ gan. Thời gian đáp ứng tăng chỉ số này là 2 giờ sau khi nhiễm khuẩn và thời gian bán hủy từ 19 - 24 giờ. Khi cơ thể bị nhiễm khuẩn toàn thân, sốc nhiễm khuẩn, chỉ số này sẽ tăng cao đột biến. Khi nhiễm khuẩn đã giảm, nồng độ procalcitonin thường trở về mức bình thường sau khoảng 2 - 3 ngày.

Do đó, xét nghiệm procalcitonin có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán nhiễm khuẩn, giúp xác định phương pháp điều trị có sử dụng kháng sinh hay không. Việc này rất quan trọng vì nếu lạm dụng kháng sinh sẽ dẫn đến tình trạng kháng thuốc. Nhưng nếu bỏ qua những bệnh lý nhiễm khuẩn có thể sẽ dẫn đến những hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Các giá trị chỉ số procalcitonin có ý nghĩa cụ thể như sau:

• PCT < 0.05 ng/ml: Chỉ số bình thường.
• PCT < 0.10 ng/ml: Kháng sinh không được khuyến cáo dùng ngoại trừ trường hợp hiệu quả trị liệu giảm.
• PCT > 0.25 ng/ml: Cân nhắc cho bệnh nhân sử dụng kháng sinh.
• PCT > 0.50 ng/ml: Chỉ định bắt buộc dùng kháng sinh.
• PCT từ 0.50 - 2.0 ng/ml: Đáp ứng viêm hệ thống một cách tương đối, trong các trường hợp sốc tim, chấn thương, phẫu thuật sau khi chấn thương,...
• PCT từ 2.0 - 10 ng/ml: Đáp ứng viêm hệ thống một cách nghiêm trọng, trong các trường hợp nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn hệ thống, chưa có dấu hiệu suy đa tạng.
• PCT > 10 ng/ml: Đáp ứng viêm hệ thống do nhiễm trùng huyết nghiêm trọng hoặc trong trường hợp sốc nhiễm khuẩn.

Khi nào cần xét nghiệm procalcitonin?

Không phải bất kỳ bệnh nhân nào cũng được chỉ định xét nghiệm procalcitonin. Chỉ số này thường được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Phân biệt viêm không do nhiễm khuẩn và viêm do nhiễm khuẩn, từ đó quyết định có sử dụng kháng sinh trong việc điều trị hay không.
• Đánh giá hiệu quả sử dụng kháng sinh đang dùng.
• Theo dõi những bệnh nhân có nguy cơ bị nhiễm khuẩn như các bệnh nhân sau khi phẫu thuật, sau khi ghép tạng, bệnh nhân đa chấn thương, các bệnh nhân đang được chăm sóc đặc biệt để phát hiện kịp thời nhiễm khuẩn và biến chứng của nhiễm khuẩn.
• Theo dõi và đánh giá tiến triển của bệnh viêm nặng như nhiễm khuẩn sepsis, hội chứng đáp ứng viêm hệ thống và suy chức năng của đa cơ quan.
• Dùng để chỉ dẫn dùng kháng sinh trong quá trình điều trị viêm phổi hoặc nhiễm khuẩn hô hấp.

Ngoài ra để phòng nhiễm khuẩn, trong các trường hợp chấn thương cũng có thể kiểm tra chỉ số này khi có các triệu chứng nghi ngờ như: Sốt, viêm, sưng mủ tại vị trí chấn thương, khó thở, huyết áp thấp, tiểu ít, đổ mồ hôi, ớn lạnh,...

Trường hợp tăng chỉ số procalcitonin không do nhiễm trùng

Một số trường hợp sau đây chỉ số procalcitonin có thể tăng trong cơ thể bạn nhưng không do nguyên nhân nhiễm trùng:

• Bệnh nhân bị sốc tiêm nặng hoặc sốc tim kéo dài;
• Sự tưới máu cơ quan bất thường, kéo dài;
• Ngay khi chấn thương nặng xảy ra với bệnh nhân hoặc sau khi can thiệp phẫu thuật lớn hoặc bệnh nhân bị phỏng nặng;
• Kích thích giải phóng cytokine tiền viêm trong quá trình điều trị;
• Trẻ sơ sinh trong vòng 48h;
• Ung thư phổi dạng tế bào nhỏ;
• Ung thư biểu mô tế bào C ở tuyến giáp.

Những lưu ý khi xét nghiệm chỉ số procalcitonin trong máu

Khi thực hiện xét nghiệm procalcitonin bạn cần lưu ý những điều sau:

• Xét nghiệm này không bị ảnh hưởng bởi yếu tố vàng da, tán huyết, lipid huyết, biotin.
• Không nên thực hiện lấy mẫu xét nghiệm đối với bệnh nhân sử dụng liều cao biotin (> 5mg/ngày), ít nhất 8 giờ sau liều biotin cuối.
• Kết quả xét nghiệm chỉ số PCT không bị ảnh hưởng bởi yếu tố thấp khớp với nồng độ 1500 IU/ml.
• Thử nghiệm in vitro với 18 loại thuốc thường được sử dụng và 10 loại thuốc đặc trị cho thấy những loại thuốc này không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm PCT.

Với những thông tin nêu trên đã chứng minh được xét nghiệm procalcitonin là công cụ đáng tin cậy giúp chẩn đoán nhiễm khuẩn đặc hiệu, đặc biệt trong trường hợp nhiễm khuẩn toàn thân. Nhờ có chỉ số PCT cùng các kết quả lâm sàng là cơ sở để điều chỉnh lượng kháng sinh sử dụng cho bệnh nhân. Từ đó giảm thời gian bệnh nhân sử dụng kháng sinh, giảm tình trạng vi khuẩn kháng kháng sinh và hơn hết là giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân.

Xem thêm: Lactate trong máu là gì? Các bước xét nghiệm Lactate