Thiếu máu cục bộ đường ruột là gì? Nguyên nhân và triệu chứng của bệnh

Thiếu máu cục bộ đường ruột là một tình trạng nghiêm trọng do lượng máu đến một phần của ruột không đủ. Cho dù nó ảnh hưởng đến ruột non hay ruột già, triệu chứng chính của thiếu máu cục bộ đường ruột là đau. Cơn đau có thể dữ dội và đột ngột hoặc có thể nhẹ hơn và đau từng cơn, thường xảy ra sau bữa ăn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột

Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột có thể diễn ra đột ngột (cấp tính) hoặc từ từ (mạn tính). Các dấu hiệu và triệu chứng có thể khác nhau giữa người này với người khác, nhưng có một số triệu chứng chung được công nhận cho thấy thiếu máu cục bộ đường ruột.

Đau bụng đột ngột là một trong những triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột.

Thiếu máu cục bộ đường ruột cấp tính thường có các biểu hiện như:

Đau bụng đột ngột có thể nhẹ, vừa hoặc dữ dội;
Nhu cầu đi tiêu khẩn cấp;
Đi tiêu thường xuyên;
Căng hoặc chướng bụng;
Máu trong phân;
Rối loạn tâm thần ở người lớn tuổi.

Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột mãn tính có thể bao gồm:

Đau quặn bụng hoặc đầy bụng, thường xảy ra trong khoảng 30 phút sau khi ăn và kéo dài từ một đến ba giờ;
Đau bụng tăng lên theo thời gian;
Sợ ăn vì những cơn đau sau ăn;
Giảm cân ngoài ý muốn;
Bệnh tiêu chảy;
Buồn nôn;
Đầy hơi.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thiếu máu cục bộ đường ruột

Các biến chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột có thể bao gồm:

Chết các tế bào ruột: Nếu dòng máu đến ruột bị tắc nghẽn hoàn toàn và đột ngột, mô ruột có thể chết (hoại tử).
Thủng ruột: Trên thành ruột có thể hình thành và phát triển một lỗ rò, dẫn đến các chất trong ruột bị rò rỉ vào khoang bụng, gây ra nhiễm trùng nghiêm trọng (viêm phúc mạc).
Sẹo hoặc hẹp ruột kết: Đôi khi ruột có thể phục hồi sau chứng thiếu máu cục bộ, tuy nhiên như một phần của quá trình chữa bệnh, cơ thể hình thành mô sẹo làm hẹp hoặc tắc ruột.

Trong một số trường hợp, thiếu máu cục bộ đường ruột có thể gây tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Những ai có nguy cơ mắc phải thiếu máu cục bộ đường ruột?

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ đường ruột bao gồm:

Bệnh tim: Bao gồm bệnh van tim, rung nhĩ hoặc bệnh cơ tim. Những tình trạng này cho phép cục máu đông phát triển trong tim, sau đó có thể gây tắc mạch. Trong khi đột quỵ là mối quan tâm chính của các bác sĩ và bệnh nhân khi cục máu đông hình thành trong tim, tắc mạch từ tim cũng có thể gây ra thiếu máu cục bộ cấp tính ở ruột.
Bệnh động mạch ngoại vi: Liên quan đến động mạch mạc treo, có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ ruột.
Rối loạn đông máu: Rối loạn đông máu di truyền, chẳng hạn như yếu tố V Leiden, chiếm phần lớn những người bị thiếu máu cục bộ đường ruột mà không có bệnh mạch máu cơ bản.
Giảm thể tích máu hoặc thể tích máu thấp: Giảm thể tích máu có thể do chảy máu quá nhiều, mất nước nghiêm trọng hoặc sốc tim mạch có thể tạo ra thiếu máu cục bộ đường ruột.
Viêm mạch máu: Viêm mạch (viêm mạch máu) có thể do nhiễm trùng hoặc rối loạn tự miễn dịch như bệnh lupus. Tình trạng viêm mạch máu có thể dẫn đến huyết khối động mạch mạc treo tràng.
Tuổi tác: Những người từ 50 tuổi trở lên sẽ tăng nguy cơ bị thiếu máu cục bộ đường ruột.
Hút thuốc lá: Thuốc lá và các dạng thuốc lá khói khác làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ đường ruột.
Thuốc: Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ đường ruột. Ví dụ như thuốc tránh thai và thuốc làm cho mạch máu giãn nở hoặc co lại, chẳng hạn như một số loại thuốc dị ứng và thuốc trị đau nửa đầu.
Sử dụng thuốc gây nghiện bất hợp pháp: Đã có những nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa cocaine và methamphetamin với bệnh thiếu máu cục bộ đường ruột.

Nguyên nhân dẫn đến thiếu máu cục bộ đường ruột

Thiếu máu cục bộ đường ruột xảy ra khi lưu lượng máu qua các động mạch chính cung cấp máu cho ruột chậm lại hoặc dừng lại. Tình trạng này có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, bao gồm tắc nghẽn động mạch do cục máu đông hoặc chất béo và canxi có thể tích tụ dọc bên trong lòng động mạch và tạo thành mảng bám, theo thời gian, sự tích tụ của các mảng bám khiến động mạch bị thu hẹp. Ít gặp hơn là tình trạng tắc nghẽn có thể xảy ra trong các tĩnh mạch.

Sự tích tụ cholesterol trong lòng mạch làm hẹp động mạch, làm giảm máu nuôi ruột.

Thiếu máu cục bộ đường ruột thường được chia thành các loại:

Thiếu máu cục bộ đại tràng (viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ)

Đây là loại thiếu máu cục bộ đường ruột thường gặp nhất, xảy ra khi lưu lượng máu đến đại tràng bị chậm lại. Không phải lúc nào cũng có thể xác định rõ nguyên nhân của việc giảm lưu lượng máu đến đại tràng, nhưng một số tình trạng có thể khiến bạn dễ bị thiếu máu cục bộ đại tràng:

Hạ huyết áp liên quan đến suy tim, phẫu thuật lớn, chấn thương hoặc sốc.
Cục máu đông trong động mạch cung cấp máu cho đại tràng.
Xoắn ruột hoặc mắc kẹt các chất trong khối thoát vị trong ruột.
Phì đại ruột quá mức do mô sẹo hoặc khối u gây tắc ruột.
Các rối loạn khác ảnh hưởng đến mạch máu, chẳng hạn như viêm mạch máu, lupus hoặc thiếu máu hồng cầu hình liềm.
Các thuốc có tác động co mạch, như một số thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tim và chứng đau nửa đầu.
Thuốc tác động đến nội tiết nữ, chẳng hạn như thuốc tránh thai.
Sử dụng cocaine hoặc methamphetamine.
Hoạt động thể lực cường độ mạnh, chẳng hạn như chạy đường dài.

Thiếu máu cục bộ mạc treo tràng cấp tính

Loại thiếu máu cục bộ đường ruột này thường ảnh hưởng đến ruột non, thường khởi phát đột ngột và có thể do:

Một cục máu đông (thuyên tắc) thoát ra khỏi tim và di chuyển theo dòng máu đến chặn một động mạch, thường là động mạch mạc treo tràng trên, là động mạch cung cấp máu giàu oxy cho ruột. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của thiếu máu cục bộ động mạch mạc treo tràng cấp tính và có thể dẫn đến suy tim sung huyết, loạn nhịp tim hoặc nhồi máu cơ tim.
Sự tắc nghẽn phát triển bên trong một trong những động mạch ruột chính và làm chậm hoặc ngừng lưu lượng máu, thường là do chất béo (xơ vữa động mạch) tích tụ trên thành động mạch. Loại thiếu máu cục bộ đột ngột này có xu hướng xảy ra ở những người bị thiếu máu cục bộ đường ruột mãn tính.
Suy giảm lưu lượng máu do huyết áp thấp do sốc, suy tim, dùng một số loại thuốc hoặc suy thận mạn tính. Những người mắc các bệnh nghiêm trọng khác và những người bị xơ vữa động mạch ở một mức độ nào đó sẽ dễ bị tình trạng này hơn.

Thiếu máu cục bộ mạc treo mãn tính

Thiếu máu cục bộ mạc treo mãn tính, còn được gọi là đau thắt ruột, là kết quả của sự tích tụ chất béo tích tụ trên thành động mạch (xơ vữa động mạch). Quá trình bệnh thường diễn ra từ từ và bạn có thể không cần điều trị cho đến khi ít nhất hai trong ba động mạch chính cung cấp đường ruột bị thu hẹp nghiêm trọng hoặc tắc nghẽn hoàn toàn.

Bệnh thiếu máu cục bộ mạc treo mãn tính có thể chuyển thành biến chứng nguy hiểm khi của cục máu đông trong động mạch bị bệnh phát triển quá mức, khiến dòng máu bị tắc nghẽn đột ngột (thiếu máu cục bộ mạc treo cấp tính).

Huyết khối tĩnh mạch mạc treo

Cục máu đông có thể phát triển trong tĩnh mạch mạc treo. Khi tĩnh mạch bị tắc nghẽn, máu sẽ trào ngược trong ruột, gây sưng tấy và chảy máu. Điều này được gọi là huyết khối tĩnh mạch mạc treo và nó có thể là kết quả của:

Viêm tụy cấp tính hoặc mạn tính;
Nhiễm trùng bụng;
Ung thư đường tiêu hóa;
Các bệnh đường ruột, có thể kể như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hoặc viêm túi thừa;
Các rối loạn làm cho máu dễ bị đông máu hơn (rối loạn đông máu), chẳng hạn như rối loạn đông máu di truyền;
Các loại thuốc điều hòa nội tiết tố nữ như estrogen có thể làm tăng nguy cơ đông máu;
Chấn thương bụng.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của thiếu máu cục bộ đường ruột

Chế độ sinh hoạt:

Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
Bỏ hút thuốc lá.
Kiểm soát lượng đường trong máu ở những bệnh nhân đái tháo đường.
Kiểm soát tốt huyết áp.
Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Chế độ dinh dưỡng:

Ăn nhiều trái cây tươi, rau và ngũ cốc nguyên hạt.
Cắt giảm thực phẩm có nhiều chất béo, muối và đường.

Phương pháp phòng ngừa thiếu máu cục bộ đường ruột hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Tập thể dục thường xuyên;
Chế độ ăn uống lành mạnh;
Bỏ thuốc lá;
Hạn chế rượu bia;
Giữ cân nặng lý tưởng;
Kiểm soát huyết áp, mức LDL-cholesterol, mức đường huyết.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán thiếu máu cục bộ đường ruột

Dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh nhân, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm để xác định chính xác bệnh, bao gồm:

Xét nghiệm máu

Mặc dù không có chỉ số về máu cụ thể nào để chỉ ra tình trạng thiếu máu cục bộ đường ruột, nhưng một số kết quả xét nghiệm máu tổng quát nhất định có thể gợi ý tình trạng thiếu máu cục bộ đường ruột. Một ví dụ về kết quả như vậy là sự gia tăng số lượng tế bào bạch cầu.

Các xét nghiệm hình ảnh

Các xét nghiệm hình ảnh có thể giúp bác sĩ xem các cơ quan nội tạng của bạn và loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các dấu hiệu và triệu chứng. Các xét nghiệm hình ảnh có thể bao gồm chụp X-quang, siêu âm, chụp CT và MRI.

Nội soi đường tiêu hóa

Kỹ thuật này bao gồm việc đưa một ống mềm, sáng, có camera trên đầu vào miệng hoặc trực tràng để quan sát đường tiêu hóa từ bên trong. Khi được đưa vào miệng (nội soi), ống soi sẽ kiểm tra phần trên của ruột non của bạn. Khi được đưa vào trực tràng, ống soi sẽ kiểm tra khoảng 2 feet cuối của đại tràng (nội soi đại tràng sigma) hoặc toàn bộ đại tràng (nội soi đại tràng).

Thuốc nhuộm theo dõi lưu lượng máu qua động mạch

Trong quá trình chụp động mạch, một ống dài và mỏng (ống thông) được đưa vào động mạch ở háng hoặc cánh tay của bạn, sau đó đi qua động mạch này đến động mạch chủ. Các ống thông sẽ dẫn thuốc nhuộm chảy trực tiếp đến các động mạch ruột. Khi thuốc nhuộm di chuyển qua các động mạch, các khu vực bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn có thể nhìn thấy trên hình ảnh X-quang. Qua chụp động mạch, bác sĩ điều trị sẽ tiêm thuốc hoặc sử dụng các công cụ đặc biệt để mở rộng động mạch, làm giảm tắc nghẽn mạch.

Giải phẫu thăm dò

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần phẫu thuật thăm dò để tìm và loại bỏ các mô bị hư hỏng. Phẫu thuật bụng cho phép chẩn đoán và điều trị trong một thủ thuật.

Phương pháp điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột hiệu quả

Mục tiêu quan trọng nhất khi điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột là đường tiêu hóa được tưới máu đầy đủ. Các phương pháp lựa chọn khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng của bệnh nhân.

Thiếu máu cục bộ đại tràng

Bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc kháng sinh để điều trị hoặc ngăn ngừa nhiễm trùng. Bất kỳ tình trạng bệnh lý tiềm ẩn (chẳng hạn như suy tim sung huyết hoặc loạn nhịp) đều cần phải được điều trị. Tương tự, bệnh nhân cần ngừng các loại thuốc làm co mạch máu, chẳng hạn như thuốc trị đau nửa đầu, thuốc hormon và một số loại thuốc tim. Đôi khi, bệnh thiếu máu cục bộ đại tràng tự lành.

Nếu đại tràng đã bị tổn thương, phẫu thuật cần được thực hiện để loại bỏ các mô chết hoặc cần phẫu thuật để loại bỏ tắc nghẽn ở một trong các động mạch ruột.

Thiếu máu cục bộ động mạch mạc treo tràng cấp tính

Phẫu thuật là cần thiết để loại bỏ cục máu đông, thông động mạch bị tắc nghẽn hoặc để sửa chữa hoặc cắt bỏ một đoạn ruột bị hư hỏng. Điều trị cũng có thể bao gồm thuốc kháng sinh và thuốc để ngăn hình thành cục máu đông, làm tan cục máu đông hoặc làm giãn mạch máu.

Nếu chụp mạch để chẩn đoán vấn đề, có thể đồng thời loại bỏ cục máu đông hoặc mở động mạch bị hẹp bằng nong mạch. Nong mạch bao gồm việc sử dụng một quả bóng được bơm căng ở đầu ống thông để nén các chất béo tích tụ và kéo căng động mạch, giúp lòng mạch mở rộng và máu lưu thông dễ dàng hơn. Một ống kim loại giống như lò xo (stent) cũng có thể được đặt vào động mạch của bạn để giúp giữ động mạch được mở.

Thiếu máu cục bộ động mạch mạc treo tràng mạn tính

Mục tiêu điều trị là khôi phục lưu lượng máu đến ruột. Bác sĩ phẫu thuật có thể bắc cầu các động mạch bị tắc nghẽn hoặc mở rộng các động mạch bị hẹp bằng liệu pháp nong mạch hoặc bằng cách đặt một stent vào động mạch.

Thiếu máu cục bộ do huyết khối tĩnh mạch mạc treo

Nếu ruột không có dấu hiệu bị tổn thương, có thể bệnh nhân sẽ phải dùng thuốc chống đông máu trong khoảng ba đến sáu tháng. Thuốc chống đông máu giúp ngăn cục máu đông hình thành.

Nếu các xét nghiệm cho thấy bệnh nhân bị rối loạn đông máu, họ có thể phải dùng thuốc chống đông máu trong suốt quãng đời còn lại. Nếu một phần ruột có dấu hiệu bị tổn thương, bác sĩ sẽ phẫu thuật để cắt bỏ phần bị hư.