Nóng gan: Những dấu hiệu và cách phòng ngừa

Nóng gan, hay rối loạn chức năng gan, có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu cho người bệnh. Nóng gan thường liên quan đến nhiều bệnh lý khác nhau. Ngoài ra, thói quen ăn uống không hợp lý, stress và lối sống ít vận động cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc phải tình trạng này. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe chung mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của nóng gan

Các triệu chứng của nóng gan khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra. Một số người cũng có thể bị nóng gan nhưng không có bất kỳ triệu chứng nào.

• Vàng da, vàng mắt;
• Ngứa (da ngứa nhưng không có phát ban rõ rệt);
• Phân nhạt màu, có máu hoặc màu đen;
• Nước tiểu có màu sẫm;
• Khó tiêu, đặc biệt là với chất béo;
• Buồn nôn hoặc nôn;
• Hơi thở có mùi hôi;
• Dễ chảy máu và bầm tím;
• Mệt mỏi;
• Bụng to do cổ trướng;
• Bệnh não, gây ra những thay đổi rõ rệt về tâm trạng, giấc ngủ và nhận thức.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh nóng gan

Các biến chứng của nóng gan không được điều trị hoặc không được kiểm soát có thể dẫn đến xơ gan, sẹo nghiêm trọng không thể phục hồi. Nếu xơ gan đã tiến triển quá mức, ghép gan có thể là lựa chọn duy nhất của bạn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nêu trên trong thời gian dài mà không cải thiện hãy đi khám bác sĩ để được điều trị.

Những ai có nguy cơ mắc phải nóng gan?

Một số đối tượng có nguy cơ mắc phải nóng gan có thể kể đến như:

• Lạm dụng các chất kích thích như thuốc lá, rượu, bia…
• Sử dụng chung kim tiêm;
• Xăm hình hoặc xỏ khuyên cơ thể bằng kim không vô trùng;
• Làm công việc tiếp xúc với máu và các chất dịch cơ thể khác;
• Những người mắc bệnh đái tháo đường hoặc cholesterol cao.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải nóng gan

Dưới đây là một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc phải nóng gan:

• Sử dụng thuốc giảm đau như aspirin hoặc acetaminophen thường xuyên.
• Quan hệ tình dục mà không sử dụng biện pháp bảo vệ chống lại các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Thừa cân hoặc béo phì.
• Tiếp xúc với các loại hóa chất hoặc thuốc trừ sâu.
• Dùng một số loại thực phẩm bổ sung hoặc thảo mộc, đặc biệt là với số lượng lớn.
• Sử dụng một số loại thuốc chung với rượu.

Nguyên nhân dẫn đến nóng gan

Có nhiều nguyên nhân có thể gây nóng gan, từ thói quen sinh hoạt đến các thuốc hoặc do bệnh lý về gan.

Chế độ sinh hoạt

Chế độ ăn uống không lành mạnh được coi là nguyên nhân chính gây ra nóng gan. Ăn quá nhiều đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay và chiên, cũng như uống rượu, có thể dẫn đến tích tụ nhiệt và hỏa trong gan. Lựa chọn chế độ ăn uống kém gây căng thẳng cho gan, làm suy yếu khả năng điều hòa khí và máu.

Sử dụng đồ uống có cồn

Việc sử dụng quá nhiều chất kích thích, đặc biệt là rượu, bia, cà phê và thuốc lá, có thể ảnh hưởng đến gan. Những chất này tạo áp lực lên gan, khiến gan phải làm việc liên tục để loại bỏ độc tố khỏi cơ thể. Dần dần, điều này có thể dẫn đến nhiều vấn đề về gan, trong đó có tình trạng nóng gan. Rượu và bia không chỉ gây nóng mà còn là nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh gan khác như gan nhiễm mỡ, xơ gan, suy gan và ung thư gan.

Sử dụng quá nhiều thuốc

Khi sử dụng thuốc điều trị bệnh trong thời gian dài, có thể gây ra những tác động không tốt đến gan. Khi sử dụng thuốc trong thời gian dài mà không có sự chỉ định của bác sĩ, gan sẽ phải làm việc quá sức để loại bỏ các thành phần độc hại trong thuốc. Điều này dẫn đến tình trạng nóng gan và có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Hơn nữa, thói quen tự mua và sử dụng thuốc mà không được bác sĩ kê toa cũng góp phần làm suy giảm chức năng gan theo thời gian.

Viêm gan do siêu vi

Viêm gan siêu vi gây tổn thương đến gan, khiến gan của bạn không hoạt động như bình thường. Hầu hết các loại viêm gan do virus đều dễ lây, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách tiêm vắc xin phòng ngừa, sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục hoặc không dùng chung kim tiêm…

Viêm gan nhiễm độc

Tiếp xúc quá mức với các chất độc trong thời gian dài, chẳng hạn như hóa chất công nghiệp hoặc thuốc, có thể gây ra viêm gan cấp tính hoặc mãn tính.

Bệnh gan nhiễm mỡ

Tình trạng tích tụ mỡ bên trong gan có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Có hai loại bệnh gan nhiễm mỡ. Hai loại này có thể biểu hiện riêng lẻ hoặc có thể chồng chéo lên nhau:

• Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu;
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.

Nếu không được kiểm soát, cả hai loại bệnh gan nhiễm mỡ đều có thể gây tổn thương gan, dẫn đến xơ gan và suy gan. Chế độ ăn uống lành mạnh và các thay đổi lối sống khác có thể giúp cải thiện các triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng.

Các bệnh lý tự miễn

Các tình trạng tự miễn liên quan đến hệ thống miễn dịch của bạn tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể bạn. Một số tình trạng tự miễn liên quan đến hệ thống miễn dịch của bạn tấn công các tế bào trong gan, bao gồm:

• Viêm gan tự miễn: Là bệnh gây ra bởi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công gan, dẫn đến tình trạng viêm. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.
• Viêm đường mật nguyên phát: Tình trạng này là kết quả của tổn thương các ống dẫn mật trong gan, gây ra sự tích tụ mật. Cuối cùng bệnh có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.
• Viêm đường mật xơ cứng nguyên phát: Tình trạng viêm này gây tổn thương dần dần cho các ống dẫn mật của bạn. Lúc này các ống dẫn mật bị tắc nghẽn làm mật bị tích tụ trong gan. Tình trạng này có thể dẫn đến xơ gan hoặc suy gan.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của nóng gan

Chế độ sinh hoạt

• Tránh sử dụng thuốc lá, rượu và các chất kích thích khác.
• Không tự ý mua thuốc để sử dụng, chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Duy trì cân nặng vừa phải.
• Uống nhiều nước.
• Không thức khuya, ngủ đủ giấc.

Chế độ dinh dưỡng

• Áp dụng chế độ ăn uống có lợi cho gan bao gồm nhiều chất xơ trong khi tránh chất béo không lành mạnh, đường tinh luyện và muối.
• Rau xanh và trái cây giúp làm sạch và phục hồi chức năng gan.

Phòng ngừa nóng gan

Mặc dù không thể phòng ngừa được tất cả các bệnh hoặc tổn thương gây nóng gan, nhưng thay đổi lối sống và sinh hoạt có thể giữ cho gan của bạn khỏe mạnh.

Đặc hiệu

Tiêm vắc xin để phòng ngừa viêm gan siêu vi B.

Không đặc hiệu

• Rửa tay sau khi đi vệ sinh, chế biến thực phẩm an toàn và sử dụng kim tiêm an toàn có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng lây lan.
• Uống rượu ở mức độ vừa phải.
• Chỉ dùng thuốc theo toa và các loại thuốc khác khi cần thiết. Không dùng chung thuốc với rượu.
• Ăn chế độ ăn uống bổ dưỡng bao gồm nhiều trái cây, rau, protein nạc và ngũ cốc nguyên hạt.
• Tăng cường hoạt động thể chất, duy trì cân nặng ở mức vừa phải.
• Tránh hút thuốc và sử dụng ma túy.
• Thận trọng khi tiếp xúc với các hóa chất độc hại như chất tẩy rửa dạng xịt, thuốc xịt côn trùng và các sản phẩm vệ sinh khác.
• Sử dụng bao cao su hoặc biện pháp an toàn khác khi quan hệ tình dục.
• Kiểm tra sức khỏe hàng năm định kỳ.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm nóng gan

Bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh của bạn và hỏi thêm về tiền sử gia đình về bệnh gan. Tiếp theo, bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng mà bạn gặp phải, bao gồm thời điểm bắt đầu và liệu một số yếu tố nhất định có khiến các triệu chứng đó cải thiện hay trở nên tồi tệ hơn không. Tùy thuộc vào các triệu chứng của bạn, họ có thể sẽ hỏi bạn về thói quen uống rượu và ăn uống của bạn.

Sau khi khai thác triệu chứng, tiền sử bệnh và khám cho bạn bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm để đánh giá tình trạng nóng gan của bạn.

• Xét nghiệm máu: Gồm xét nghiệm chức năng gan có thể cho thấy các dấu hiệu của nóng gan, mức độ nghiêm trọng của bệnh gan và suy gan. Các xét nghiệm bao gồm men gan, protein và nồng độ bilirubin của bạn. Xét nghiệm máu cũng có thể gợi ý tình trạng viêm, các bệnh cụ thể hoặc tình trạng giảm đông máu.
• Hình ảnh học: Siêu âm bụng, MRI hoặc chụp CT-scan có thể cho bác sĩ hình ảnh về kích thước, hình dạng và kết cấu gan của bạn. Điều này có thể cho thấy gan của bạn có tình trạng viêm và sưng, khối u và xơ hóa hay không.
• Sinh thiết gan: Bao gồm việc lấy một mẫu tế bào nhỏ của gan và kiểm tra xem có dấu hiệu tổn thương hoặc bệnh lý không.

Điều trị nóng gan

Nóng gan là một tình trạng có thể được điều trị và kiểm soát hiệu quả nếu bạn kết hợp sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ với những thay đổi hợp lý trong chế độ ăn uống và lối sống.

Trong nhiều trường hợp, thay đổi lối sống là phương pháp điều trị chính cho nóng gan. Giảm tải độc tố cho gan là điều quan trọng đối với bất kỳ loại bệnh gan nào, đặc biệt quan trọng đối với những bệnh do tích trữ mỡ thừa, rượu hoặc các chất độc khác.

Có nhiều loại thuốc giúp giảm tình trạng nóng gan, bao gồm cả Tây y và Đông y. Các loại thuốc này chủ yếu giúp làm mát gan, giải độc và hỗ trợ gan. Thuốc Đông y thường chứa các thành phần như atiso, cam thảo, rau má và nhân trần, có tác dụng chậm hơn nhưng an toàn. Tuy nhiên không nên quá lạm dùng các thuốc này. Bạn cần theo dõi sức khỏe và đến cơ sở y tế nếu có dấu hiệu bất thường.

Ngược lại, thuốc Tây y mang lại hiệu quả nhanh chóng và rõ rệt, giúp giảm triệu chứng nóng gan ngay lập tức. Tuy nhiên, người bệnh cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ khi sử dụng loại thuốc này.

Một số nguyên nhân gây của nóng gan có phác đồ điều trị cụ thể. Ví dụ, thuốc kháng virus điều trị viêm gan siêu vi, trong khi corticosteroid và thuốc ức chế miễn dịch điều trị các bệnh tự miễn.