Béo phì độ 1: Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp phòng ngừa

Béo phì được định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ bất thường hoặc quá mức gây nguy hiểm cho sức khỏe. Béo phì có nhiều mức độ, trong đó béo phì độ 1 là thường gặp và ở cấp độ nhẹ. Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến vấn đề thẩm mỹ mà còn là một vấn đề y tế làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh và vấn đề sức khỏe khác.

Những dấu hiệu và triệu chứng của béo phì độ 1

Béo phì độ 1 khi BMI trong khoảng từ 25 - 29,9kg/m2. Nhìn chung, béo phì độ 1 được phân loại ở mức độ nhẹ, nhưng nếu cứ để tình trạng này tiếp diễn và cân nặng ngày một tăng có thể gây ra một số vấn đề y tế khác. Các triệu chứng liên quan đến béo phì bao gồm:

• Khó thở;
• Tăng tiết mồ hôi;
• Ngáy;
• Khó khăn khi thực hiện hoạt động thể chất;
• Mệt mỏi;
• Đau khớp, đau lưng;
• Cảm giác tự ti.

Biến chứng có thể gặp khi mắc béo phì độ 1

Những người béo phì có nhiều khả năng phát triển một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:

• Bệnh tim và đột quỵ: Béo phì khiến bạn dễ bị huyết áp cao và mức cholesterol cao, đây là những yếu tố nguy cơ gây ra bệnh tim và đột quỵ.
• Bệnh tiểu đường tuýp 2: Béo phì làm tăng nguy cơ đề kháng insulin và gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2.
• Một số bệnh ung thư: Béo phì có thể làm tăng nguy cơ ung thư tử cung, cổ tử cung, nội mạc tử cung, buồng trứng, vú, đại tràng, trực tràng, thực quản...
• Vấn đề về tiêu hóa: Béo phì làm tăng khả năng phát triển bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản.
• Chứng ngưng thở lúc ngủ: Những người mắc bệnh béo phì có nhiều khả năng mắc chứng ngưng thở khi ngủ.
• Viêm xương khớp: Béo phì làm tăng áp lực lên các khớp chịu trọng lượng. Nó cũng thúc đẩy tình trạng viêm tiềm ẩn trong cơ thể.
• Bệnh gan nhiễm mỡ: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ, một tình trạng xảy ra do chất béo tích tụ quá nhiều mỡ trong gan.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn lo lắng về cân nặng của mình hoặc các vấn đề sức khỏe liên quan đến cân nặng, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn về cách quản lý cân nặng và đánh giá nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến béo phì.

Những ai có nguy cơ mắc béo phì độ 1

Những đối tượng có nguy cơ mắc béo phì độ 1 bao gồm:

• Người lớn tuổi: Béo phì có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, ngay cả ở trẻ nhỏ. Nhưng khi bạn già đi, sự thay đổi nội tiết tố và lối sống ít vận động hơn sẽ làm tăng nguy cơ béo phì.
• Không hoạt động.
• Một số tình trạng sức khỏe tiềm ẩn đôi khi có thể góp phần làm tăng cân, chẳng hạn suy giáp, hội chứng Cushing, hội chứng Prader-Willi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải béo phì độ 1

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc béo phì độ 1 bao gồm:

• Các thành viên trong gia đình mắc béo phì;
• Chế độ ăn uống không lành mạnh;
• Lười vận động;
• Thai kỳ;
• Thiếu ngủ;
• Có vấn đề về tâm lý: Chán nản, cô đơn, lo lắng và trầm cảm đều là những hiện tượng phổ biến trong xã hội hiện đại và đều có thể dẫn đến ăn quá nhiều.

Nguyên nhân dẫn đến béo phì độ 1

Nguyên nhân gây béo phì là do nhiều yếu tố, có khuynh hướng di truyền, ảnh hưởng đến hành vi, chuyển hóa và nội tiết tố. Béo phì xảy ra khi bạn nạp vào quá nhiều calo từ các thực phẩm giàu chất béo và đồ uống có đường hơn mức tiêu thụ thông qua các hoạt động và tập thể dục thông thường hàng ngày. Cơ thể bạn lưu trữ lượng calo dư thừa này dưới dạng mô mỡ. Các nguyên nhân gây béo phì bao gồm:

• Thức ăn nhanh và đồ uống có lượng calo cao: Thói quen hành vi ăn uống liên quan tới cộng đồng hoặc mức sống kinh tế, các nhóm cộng đồng ít ăn rau có thể dẫn đến tăng cân
• Di truyền: Các vấn đề di truyền của BMI cao ở các nhóm tuổi khác nhau, dao động từ 40% đến 60%. Các yếu tố di truyền ảnh hưởng đến vùng dưới đồi và đường tiêu hóa dẫn đến điều chỉnh lượng thực phẩm đưa vào. Các nghiên cứu về gen giúp xác định các con đường truyền tín hiệu liên quan đến khuynh hướng béo phì. Sự khác biệt trong con đường leptin-melanocortin (Ví dụ: Thụ thể melanocortrin-4) có liên quan đặc biệt đến việc kiểm soát sự thèm ăn ở trung tâm. Các yếu tố được di truyền hoặc bị ảnh hưởng lúc mang thai (được gọi là sự đóng dấu gen). Các yếu tố môi trường như dinh dưỡng, chế độ ngủ và thói quen uống rượu làm thay đổi biểu hiện gen; hiệu ứng này cho thấy ảnh hưởng của yếu tố môi trường đến mục tiêu điều trị. Các yếu tố di truyền cũng ảnh hưởng tới năng lượng tiêu hao, bao gồm tỷ lệ trao đổi chất cơ bản (là tốc độ trao đổi chất khi ngủ hoặc nghỉ ngơi), sự sinh nhiệt bởi chế độ ăn và sự sinh nhiệt liên quan tới hoạt động không chủ động. Các yếu tố di truyền có thể có ảnh hưởng lớn hơn đến việc phân bố của mỡ cơ thể, đặc biệt là mỡ bụng.
• Lối sống tĩnh tại, không tập thể dục; mất ngủ, thiếu ngủ (thường được coi là < 6 giờ đến 8 giờ/đêm) có thể dẫn đến tăng cân do thay đổi nồng độ hormone tạo cảm giác no, tăng cảm giác đói. Trong Nghiên cứu đoàn hệ về giấc ngủ của Wisconsin với sự tham gia của 1024 người trưởng thành khỏe mạnh, giảm giấc ngủ tỷ lệ thuận với việc tăng chỉ số BMI. Ở người lớn, BMI tăng 3,6% khi thời gian ngủ trung bình giảm từ 8 giờ xuống còn 5 giờ.
• Rối loạn nội tiết tố: Suy giáp, hội chứng buồng trứng đa nang; rối loạn nội tiết dẫn đến điều chỉnh lượng thực phẩm đưa vào như: Hormone tiêu hóa (glucagon peptide 1 giống [GLP-1] glucagon, cholecystokinin [CCK], peptide YY [PYY]) làm giảm thực phẩm đưa vào, Ghrelin, bài tiết chủ yếu bởi dạ dày, làm tăng lượng thực phẩm đưa vào; Leptin, được bài tiết từ mô mỡ, phát tín hiệu cho não biết bao nhiêu lượng chất béo được dự trữ. Leptin ức chế sự thèm ăn ở người cân nặng bình thường, nhưng nồng độ leptin cao tỉ lệ với tăng mỡ trong cơ thể. Mức độ Leptin có thể giảm khi cân nặng giảm và sau đó gửi 1 tín hiệu báo đói đến não. Vùng dưới đồi tích hợp các dấu hiệu khác nhau trong sự điều chỉnh cân bằng năng lượng và sau đó kích hoạt các con đường để tăng hoặc giảm lượng thực phẩm đưa vào.
• Các vấn đề về tâm lý; Tình trạng bệnh nhân bị lạm dụng trong thời thơ ấu làm tăng nguy cơ mắc một số rối loạn, bao gồm cả béo phì. Một số nghiên cứu về các biến cố bất lợi ở trẻ em của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh đã chứng minh rằng tiền sử lạm dụng bằng lời nói, thể chất hoặc tình dục khi còn nhỏ làm ảnh hưởng tới nguy cơ có chỉ số BMI ≥ 30 sẽ tăng 8% và 17,3% có nguy cơ có chỉ số BMI ≥ 40. Các rối loạn ăn uống như sự rối loạn ăn quá mức: Bệnh nhân tiêu thụ một lượng thức ăn lớn hơn nhiều so với mọi người ăn trong một khoảng thời gian và bối cảnh tương tự. Hội chứng ăn đêm bao gồm: Chán ăn sáng hoặc không ăn sáng do ngủ thức dậy muộn bỏ bữa sáng, ăn nhiều buổi tối, và chứng mất ngủ, hoặc chứng thức khuya với bữa ăn vào giữa đêm. Khoảng 25 - 50% lượng thức ăn hàng ngày được đưa vào cơ thể sau bữa ăn tối. Khoảng 10% người muốn điều trị bệnh béo phì nặng có thể có rối loạn này.
• Thuốc: Một số thuốc chống trầm cảm truyền thống (thuốc ba vòng, thuốc bốn vòng, thuốc ức chế monoamine oxidase [MAOI]), thuốc chống động kinh, thuốc trị tiểu đường, thuốc chống loạn thần và thuốc chẹn beta, corticosteroid, lithium, thuốc benzodiazepin, thuốc chống co giật, thiazolidinediones có thể gây tăng cân.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của béo phì độ 1

Chế độ sinh hoạt: 

• Cố gắng đứng dậy và di chuyển quanh nhà thường xuyên hơn. 
• Đi bộ 10 phút mỗi ngày cũng có thể giúp ích. 
• Nếu bạn đang có bệnh lý nào khác kèm theo hoặc ở độ tuổi trên 40 tuổi, hãy nói chuyện với bác sĩ để được tư vấn các bài tập thể dục và thời gian vận động phù hợp.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt. Tránh các thực phẩm chiên xào, đồ ngọt, tinh bột, nước ngọt, thức ăn nhanh. 
• Giảm khẩu phần ăn mỗi bữa ăn.
• Liên hệ với chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn chế độ ăn phù hợp với bạn.

Phương pháp phòng ngừa béo phì độ 1 hiệu quả

Các phương pháp phòng ngừa béo phì độ 1 hiệu quả bao gồm:

• Hãy thay đổi thói quen ăn uống: Bạn có thói quen ăn vặt hàng ngày chẳng hạn như đồ uống có đường, chứa nhiều calo không? Hãy xem xét việc thay thế nó bằng trái cây hoặc bánh kẹo ít đường.
• Hãy thay đổi thói quen sinh hoạt: Cố gắng mỗi ngày đều tập thể dục ít nhất 10 phút.
• Mua sắm có chủ ý: Chỉ nên mua những thực phẩm lành mạnh như sữa ít đường, trái cây, khoai lang... để dự trữ ở nhà.
• Nuôi dưỡng cơ thể khỏe mạnh: Giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử, ra ngoài và đi dạo. Kiểm soát căng thẳng của bạn và cố gắng ngủ đủ giấc.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán béo phì độ 1

Bác sĩ sẽ đo chiều cao, cân nặng và chu vi vòng eo của bạn tại buổi tư vấn. Phương pháp DEXA hấp thụ năng lượng kép là phương pháp tốt nhất để đánh giá lượng mỡ trong cơ thể bạn. Quan trọng hơn, bác sĩ sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh lý, thuốc đang sử dụng. Họ cũng sẽ muốn biết về cách ăn uống, ngủ nghỉ và tập thể dục hiện tại của bạn, các yếu tố gây căng thẳng cũng như liệu bạn đã từng thử bất kỳ chương trình giảm cân nào trước đây hay chưa.

Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra các chức năng quan trọng của bạn bằng cách đo nhịp tim và huyết áp. Họ có thể cho bạn xét nghiệm máu để kiểm tra lượng đường và cholesterol trong máu cũng như sàng lọc các vấn đề về hormone. Họ sẽ sử dụng hồ sơ đầy đủ này để chẩn đoán tình trạng béo phì của bạn và bất kỳ tình trạng liên quan kèm theo nào mà bạn có thể mắc phải.

Phương pháp điều trị béo phì độ 1 hiệu quả

Mục tiêu của điều trị béo phì là đạt được và duy trì cân nặng khỏe mạnh. Điều này cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ phát triển các biến chứng liên quan đến béo phì.

Mục tiêu điều trị đầu tiên thường là giảm cân vừa phải từ 5% đến 10% tổng trọng lượng của bạn. Điều đó có nghĩa là nếu bạn nặng 91kg, bạn chỉ cần giảm khoảng 4,5 đến 9kg để sức khỏe của bạn bắt đầu được cải thiện. Nhưng bạn càng giảm cân nhiều thì lợi ích càng lớn.

Các phương pháp điều trị béo phì bao gồm:

• Thay đổi chế độ ăn uống: Có chế độ ăn uống lành mạnh, cắt giảm bớt lượng calo mỗi bữa ăn, hạn chế ăn đồ béo ngọt, tăng lượng rau xanh và trái cây.
• Tập thể dục và hoạt động: Những người mắc bệnh béo phì cần hoạt động thể chất với cường độ vừa phải ít nhất 150 phút mỗi tuần.
• Thay đổi hành vi: Nói chuyện với chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể giúp giải quyết các vấn đề về cảm xúc và hành vi liên quan đến việc ăn uống. Trị liệu có thể giúp bạn hiểu lý do tại sao bạn ăn quá nhiều và học những cách lành mạnh để đối phó với lo lắng.
• Thuốc giảm cân: Thuốc giảm cân được sử dụng cùng với chế độ ăn kiêng, tập thể dục và thay đổi hành vi chứ không phải thay thế chúng. Các loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất đã được FDA phê duyệt để điều trị béo phì bao gồm: Liraglutide, Orlistat.
• Phẫu thuật: Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh béo phì độ III, phẫu thuật giảm béo có thể là một lựa chọn cho bạn.