Trĩ là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Bệnh trĩ (hemorrhoids) là tình trạng giãn tĩnh mạch ở hậu môn và trực tràng dưới. Có thể gây ra các triệu chứng như đau, ngứa, và chảy máu, đặc biệt là khi đại tiện. Đôi khi búi trĩ có thể bị sa ra ngoài. Bệnh trĩ rất phổ biến, có thường gặp ở những người ăn không đủ chất xơ và không tập thể dục đầy đủ nên dẫn đến các đợt táo bón lặp đi lặp lại và căng thẳng khi đi tiêu.

Những dấu hiệu và triệu chứng của trĩ

Máu đỏ tươi sau khi đi tiêu, đặc biệt nếu phân rất cứng hoặc rất lớn. Máu cũng có thể thành vệt trên bề mặt phân, hoặc tạo màu đỏ cho nước trong bồn cầu.

Đối với bệnh trĩ sa, một khối mềm giống như quả nho nhô ra từ hậu môn và có thể tiết dịch nhầy.

Đối với bệnh trĩ ngoại, những vết lồi lõm gây khó chịu và khó khăn trong việc giữ vệ sinh vùng hậu môn.

Trĩ ngoại cũng có thể gây sưng tấy, ngứa ngáy từng cơn, khó chịu nhẹ (nhất là sau một thời gian bị tiêu chảy hoặc táo bón).

Đối với huyết khối của trĩ ngoại, đột nhiên xuất hiện một cục phồng hoặc cục cứng gây đau đớn ở vành hậu môn. Khối u màu xanh lam hoặc màu tím, có thể chảy máu.

Đau dữ dội không phải là triệu chứng điển hình của bệnh trĩ (ngoại trừ trường hợp trĩ ngoại do huyết khối).

Tác động của trĩ đối với sức khỏe

Bệnh trĩ không nguy hiểm và chỉ cần điều trị nếu gây ra các triệu chứng rất khó chịu. Nếu bệnh trĩ xảy ra trong thời kỳ mang thai thường sẽ tự thoái lui sau khi sinh. Đối với bệnh trĩ liên quan đến táo bón, tiên lượng tốt, miễn là bạn thay đổi cần thiết về chế độ ăn uống và lối sống của mình. Đối với bệnh trĩ gây ra các triệu chứng dai dẳng mặc dù điều trị bằng thuốc, nhưng kết quả điều trị tại phòng mạch hoặc phẫu thuật thường rất tốt.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh trĩ

Chảy máu nhiều lần và kéo dài gây thiếu máu.

Sa trực tràng, trĩ nghẹt.

Huyết khối búi trĩ, đôi khi huyết khối cả tĩnh mạch trĩ.

Rối loạn chức năng cơ thắt (Cơ thắt yếu, không giữ được phân và hơi, co cơ thắt).

Vỡ búi trĩ ngoại.

Gây các bệnh thứ phát kèm theo như: Nứt kẽ hậu môn, viêm ngứa hậu môn – trực tràng, viêm hốc, gây áp xe, rò quanh hậu môn – trực tràng.

Biến chứng nặng nề: Có thể gây huyết khối di chuyển lên mạc treo gây nghẽn mạch, nhiễm khuẩn máu,…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Gọi cho bác sĩ bất cứ khi nào bạn bị chảy máu trực tràng, đặc biệt nếu bạn trên 40 tuổi, khi nguy cơ chảy máu trực tràng do ung thư đại trực tràng hoặc các bệnh tiêu hóa nghiêm trọng khác tăng lên.

Ngoài ra, hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn bị đau trực tràng dữ dội.

Những ai có nguy cơ mắc phải trĩ?

Bệnh nhân táo bón, hoặc tiêu chảy và chế độ ăn ít chất xơ, uống ít nước kèm theo hạn chế vận động làm tăng tần suất bệnh trĩ, rặn làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch gây căng giãn và ứ máu.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải trĩ

Táo bón, hoặc tiêu chảy làm tăng tần suất bệnh trĩ, rặn làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch gây căng giãn và ứ máu.

Chế độ ăn ít chất xơ, làm tăng tần suất bệnh trĩ

Thừa cân và béo phì, làm gia tăng tần suất bệnh

Gia tăng áp lực ổ bụng gặp trong những người thường xuyên lao động nặng như khuân vác, vận động viên cử tạ, quần vợt,..., đứng lâu, ngồi nhiều như thư ký, thợ may, nhân viên bán hàng làm gia tăng áp lực ổ bụng cản trở sự hồi lưu máu về tim đưa đến giãn tĩnh mạch hậu môn.

U vùng tiểu khung bao gồm u đại trực tràng, u tử cung và thai nhiều tháng làm cản trở hồi lưu máu trở về tim gây giãn tĩnh mạch.

Cơ chế gây bệnh trĩ chủ yếu là do sự căng giãn quá mức của tĩnh mạch hậu môn, dẫn đến hình thành các búi trĩ ở bên trong (trĩ nội) hoặc bên ngoài ống hậu môn (trĩ ngoại). Nếu người bệnh mắc đồng thời 2 loại trĩ này thì được gọi là trĩ hỗn hợp. Nguyên nhân gây ra bệnh trĩ có thể do:

Rặn khi đi cầu;
Ngồi lâu trên bồn cầu;
Tiêu chảy hoặc táo bón mạn tính;
Béo phì;
Mang thai;
Giao hợp qua đường hậu môn;
Chế độ ăn ít chất xơ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của trĩ

Chế độ sinh hoạt:

Bạn có thể thường xuyên ngăn ngừa bệnh trĩ bằng cách ngăn ngừa táo bón. Một số thay đổi về chế độ ăn uống và lối sống sau đây có thể giúp bạn làm mềm phân, thiết lập một lịch trình đi tiêu đều đặn và tránh việc rặn có thể dẫn đến bệnh trĩ.

Bắt đầu một chương trình tập thể dục thường xuyên. Chỉ cần 20 phút đi bộ nhanh mỗi ngày có thể kích thích ruột của bạn chuyển động thường xuyên.

Huấn luyện đường tiêu hóa của bạn để đi tiêu thường xuyên. Sắp xếp thời gian ngồi vào bồn cầu vào khoảng thời gian giống nhau mỗi ngày. Thời điểm tốt nhất để làm điều này thường là ngay sau bữa ăn. Không nên ngồi lâu trong bồn cầu (có xu hướng làm cho búi trĩ sưng lên và đẩy ra ngoài).

Đáp ứng ngay lập tức khi bạn muốn đi tiêu . Đừng trì hoãn cho đến khi thời gian thuận tiện hơn.

Chế độ dinh dưỡng:

Thêm nhiều chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn. Đặt mục tiêu 25 đến 30 gam chất xơ mỗi ngày, từ các loại thực phẩm giàu chất xơ như đậu, bông cải xanh, cà rốt, cám, ngũ cốc nguyên hạt và trái cây tươi. Ngoài ra, nhiều người thấy rằng sẽ thuận tiện hơn khi dùng bột chất xơ như psyllium ("Metamucil"), hoặc methylcellulose ("Citrucel"), có bán tại các cửa hàng thuốc mà không cần kê đơn. Để tránh đầy hơi và chướng bụng, hãy thêm chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn dần dần trong khoảng thời gian vài ngày.

Uống đủ lượng chất lỏng. Đối với hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh, lượng nước này tương đương với 6 đến 8 cốc nước mỗi ngày.

Phương pháp phòng ngừa trĩ hiệu quả

Tránh ngồi lâu, đứng lâu, tránh khiêng, vác vật nặng.

Tránh các chất kích thích như rượu, bia, ăn nhiều ớt.

Ăn thức ăn có nhiều chất xơ, nhiều rau, nhiều trái cây như bưởi, chuối, đu đủ…

Uống nhiều nước, khoảng 40 ml/kg cân nặng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán trĩ

Giống như hầu hết các bệnh lý hậu môn hoặc trực tràng, các bác sĩ chẩn đoán bệnh trĩ bằng cách kiểm tra vùng hậu môn, sờ vào bên trong hậu môn bằng ngón tay đeo găng và nhìn vào bên trong ống hậu môn bằng một ống soi nhỏ ("anoscope"). Nếu có chảy máu trực tràng, điều quan trọng là bác sĩ cũng phải kiểm tra các nguyên nhân gây chảy máu khác nguy hiểm hơn, chẳng hạn như ung thư trực tràng. Việc đánh giá này thường được thực hiện bằng nội soi đại tràng sigma hoặc nội soi đại tràng

Phương pháp điều trị trĩ hiệu quả

Nếu bạn đang bị bùng phát sưng trĩ và khó chịu, hãy thử những cách sau:

Uống một loại bột có chất xơ để làm mềm phân.

Tắm nước ấm, đặc biệt là khi búi trĩ khó chịu. Ngồi trong bồn hoặc chậu nước ấm, 3 hoặc 4 lần mỗi ngày, mỗi lần 15-20 phút. (Các hiệu thuốc lớn và cửa hàng cung cấp dịch vụ y tế cũng bán các thiết bị bồn tắm ngồi bằng nhựa tiện lợi có thể lắp vào bồn cầu). Nước sẽ giữ cho hậu môn sạch sẽ và hơi ấm sẽ làm giảm viêm nhiễm và cảm giác khó chịu. Nhớ lau khô vùng hậu môn trực tràng sau mỗi lần tắm. Nếu bạn đi làm, bạn vẫn có thể tắm một lần vào buổi sáng, khi đi làm về và một lần nữa trước khi đi ngủ.

Chườm lạnh hoặc túi chườm vào vùng hậu môn hoặc dùng miếng bông mát tẩm nước.

Bôi dầu hoặc gel lô hội vào vùng hậu môn, hoặc sử dụng chế phẩm trị trĩ không kê đơn có chứa lidocain hoặc hydrocortisone.

Sau mỗi lần đi tiêu, hãy lau sạch vùng hậu môn bằng miếng bông, khăn lau nhẹ dành cho em bé hoặc khăn bông ngâm nước ấm. Cẩn thận nhưng nhẹ nhàng. Cọ xát mạnh và chà xát mạnh, đặc biệt là với xà phòng hoặc các chất tẩy rửa da khác, có thể gây kích ứng da và làm cho bệnh trĩ của bạn nặng hơn.

Nếu bạn có các triệu chứng trĩ dai dẳng hoặc nghiêm trọng, bác sĩ có thể đưa ra một trong các lựa chọn điều trị sau:

Điều trị chính thức

Thắt dây cao su: Một dây cao su được luồn quanh gốc của trĩ nội để cắt đứt lưu thông và làm co búi trĩ. Đây là phương pháp điều trị chính được sử dụng phổ biến.
Liệu pháp điều trị: Một dung dịch hóa chất gây kích ứng được tiêm trực tiếp vào búi trĩ bên trong hoặc khu vực xung quanh nó. Dung dịch này gây ra phản ứng cục bộ làm cản trở quá trình lưu thông máu bên trong búi trĩ, làm cho búi trĩ co lại.
Các liệu pháp đông máu: Các phương pháp điều trị này sử dụng điện hoặc ánh sáng hồng ngoại để tiêu diệt các búi trĩ nội bằng cách đốt.

Phẫu thuật:

Cắt trĩ: Mặc dù phương pháp phẫu thuật cắt trĩ truyền thống này gây đau đớn, nhưng nó có hiệu quả đối với cả trĩ nội và trĩ ngoại. Cắt trĩ bằng laser không mang lại bất kỳ lợi thế nào so với các kỹ thuật phẫu thuật tiêu chuẩn.

Bấm kim bệnh trĩ: Đây là một thủ thuật phẫu thuật sử dụng một thiết bị đặc biệt để ghim bên trong và loại bỏ các mô trĩ. Phương pháp này chỉ có hiệu quả với trĩ nội nhưng ít gây đau hơn so với phương pháp cắt trĩ truyền thống.

Một số thuốc trị trĩ được sử dụng:

Danh sách các loại thuốc sau đây có liên quan hoặc được sử dụng trong việc điều trị tình trạng này.