Thoát vị não là gì? Những vấn đề cần biết về thoát vị não

Thoát vị não là sự dịch chuyển của mô não từ không gian này sang không gian khác trong hộp sọ thông qua các nếp gấp và lỗ hở khác nhau. Đây là một tình trạng cần được chẩn đoán sớm và xử lý kịp thời để ngăn chặn các tổn thương nghiêm trọng không thể hồi phục có thể dẫn đến ngừng hô hấp và tử vong. Bài viết sau cung cấp một số thông tin cơ bản về tình trạng này.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thoát vị não

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng thoát vị và phần não bị chèn ép mà người mắc sẽ có vấn đề về một hoặc nhiều phản xạ hoặc chức năng thần kinh liên quan đến vùng não bị tổn thương xuất hiện. Các dấu hiệu hay triệu chứng bất thường gợi ý tình trạng thoát vị não có thể bao gồm:

• Huyết áp cao;
• Mạch không đều hoặc chậm;
• Đau đầu dữ dội;
• Nôn vọt;
• Ngừng tim;
• Ngừng thở;
• Mất ý thức, hôn mê;
• Mất tất cả các phản xạ của thân não (chớp mắt, nôn ọe và đồng tử phản ứng với ánh sáng);
• Đồng tử giãn và không cử động ở một hoặc cả hai mắt.

Tác động của thoát vị não đối với sức khỏe

Thoát vị não thường gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sống sót, các chức năng thần kinh trong não bộ ở người mắc phải.

Biến chứng có thể gặp khi mắc thoát vị não

Thoát vị não là một tình trạng đe dọa tính mạng có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Ngoài ra còn có một số biến chứng sau:

• Hôn mê;
• Chết não;
• Ngừng hô hấp - tuần hoàn;
• Tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi có bất kỳ bệnh lý sọ não nào, bạn nên điều trị ngay để giảm nguy cơ mắc tình trạng thoát vị não.

Những ai có nguy cơ mắc phải thoát vị não?

Bất kỳ cá nhân nào bất kể giới tính, độ tuổi đều có nguy cơ thoát vị não.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải thoát vị não

Các tình trạng tăng thể tích trong hộp sọ như xuất huyết, u não, chấn thương,... đều có nguy cơ tăng áp lực nội sọ gây thoát vị não.

Nguyên nhân dẫn đến thoát vị não

Thoát vị não xảy ra khi có thứ gì đó bên trong hộp sọ tạo ra áp lực làm đẩy các mô não di chuyển qua các lỗ hay các màng kém bền trong não. Các nhóm nguyên nhân chính gây tình trạng này là khối choán chỗ trong hộp sọ, phù não, tắc đường lưu thông của dịch não tủy hay sự gia tăng áp lực nội sọ sau phẫu thuật.

Khối choán chỗ trong hộp sọ có thể là khối u não di căn, khối u não nguyên phát, áp xe, tụ máu do xuất huyết, chấn thương,...

Các nguyên nhân gây phù não: Viêm não - màng não, bệnh lý chuyển hóa (như bệnh xơ gan, bệnh thận mạn), thiếu oxy não kéo dài, động kinh,...

Thoát vị não cũng có thể do các yếu tố khác dẫn đến tăng áp lực bên trong hộp sọ như:

• Tích tụ mủ và các chất khác trong não thường là do nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc nấm (áp xe não).
• Sự tích tụ chất lỏng bên trong hộp sọ dẫn đến phù não (não úng thủy).
• Khiếm khuyết trong cấu trúc não (chẳng hạn như dị tật Arnold-Chiari).

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của thoát vị não

Nên đến khám ngay các các cơ sở y tế uy tín gần nhất nơi bạn ở ngay khi bạn có bất kỳ biểu hiện bất thường nào về mặt sức khỏe, đặc biệt là khi có rối loạn ý thức, đau đầu dữ dội, sau tai nạn có va đập vùng đầu,... Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh lý khác có thể diễn tiến đến thoát vị não (như u não, u di căn não,...) từ đó chúng ta có biện pháp phòng ngừa, phát hiện sớm, điều trị sớm,... dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Phòng ngừa thoát vị não

Thoát vị não thường là kết quả của các bệnh lý không được điều trị hoặc chấn thương đầu nghiêm trọng. Phát hiện sớm, điều trị kịp thời tình trạng tăng áp lực nội sọ và các rối loạn liên quan có thể làm giảm nguy cơ thoát vị não. Tuy nhiên, thật khó để ngăn chặn những tình huống này vì chúng thường xuất hiện vô tình.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm thoát vị não

Để chẩn đoán tình trạng thoát vị não, các bác sĩ cần khai thác tiền căn, triệu chứng, các bệnh lý kèm theo,... Trong một số trường hợp cần thực hiện một số cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán bao gồm: CT scan sọ não, MRI sọ não.

Trên hình ảnh CT hay MRI sọ não có thể nhìn thấy cấu trúc não bị chèn ép, lệch khỏi vị trí bình thường thoát qua các lỗ hộp sọ (lỗ lớn). Một số trường hợp có thể thấy nguyên nhân gây thoát vị như u, mảng xuất huyết,...

Điều trị thoát vị não

Thoát vị não là một cấp cứu trong y khoa. Mục tiêu của việc điều trị là cứu sống người bệnh. Để giúp đẩy lùi hoặc ngăn ngừa tình trạng thoát vị não, các bác sĩ sẽ điều trị tình trạng phù não và sự gia tăng áp lực trong não. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

Ổn định các chức năng sống (ABC - đường thở, hô hấp, tuần hoàn): Các chức năng sống cần được đánh giá, xử lý ngay và duy trì ổn định.

Nhập viện vào khoa hồi sức tích cực (ICU): Bệnh nhân được đưa vào ICU để có thể theo dõi sát tình trạng hô hấp, huyết áp và thần kinh.

Điều trị nguyên nhân (nếu có thể): Điều trị nguyên nhân gây thoát vị não (nếu có thể) giúp hạn chế diễn tiến bệnh. Loại bỏ khối u hoặc cục máu đông nếu chúng làm tăng áp lực bên trong hộp sọ và gây thoát vị.

Giảm phù não: Các thuốc làm giảm phù não như mannitol, nước muối hoặc thuốc lợi tiểu khác cũng được sử dụng.

Thuốc an thần: Các trường hợp hoạt động cơ quá mức (ví dụ do mê sảng, co giật, đau,…) có thể làm tăng áp lực nội sọ, vì thế có thể cần dùng thuốc an thần để kiểm soát các cơn kích động.

Thuốc hạ áp: Thuốc hạ huyết áp theo đường toàn thân chỉ cần thiết khi tăng huyết áp nặng (>180/95 mm Hg). Chú ý rằng mức huyết áp cần phải đủ để duy trì áp lực tưới máu não ngay cả khi áp lực nội sọ tăng.

Tăng thông khí: Đặt nội khí quản và tăng nhịp thở để giảm nồng độ carbon dioxide (CO2) trong máu gây co mạch máu nên làm giảm lưu lượng máu não.

Mở sọ giải áp: Phẫu thuật mở sọ có thể được thực hiện để tạo khoảng không cho não bị phù nề. Thủ thuật này có thể ngăn ngừa tử vong nhưng không cải thiện về mặt chức năng chung và có thể dẫn đến một số biến chứng như não úng thủy ở một số bệnh nhân.

Rút dịch não tủy: Khi áp lực nội sọ tăng, dịch não tủy có thể được loại bỏ từ từ với tốc độ giảm từ 1 đến 2 mL/phút để giúp hạ thấp áp lực nội sọ.

Hạ thân nhiệt: Khi áp lực nội sọ tăng lên sau chấn thương đầu, ngừng tim,... việc giảm thân nhiệt xuống 32 -35°C giúp giảm áp lực nội sọ xuống < 20mmHg. Tuy nhiên một số bằng chứng cho thấy phương pháp điều trị này có thể không làm giảm áp lực nội sọ nên còn gây nhiều tranh cãi.