Thoái hóa khớp: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Thoái hóa khớp là một tình trạng viêm khớp thường gặp, nổi bật bởi sự suy giảm của lớp sụn. Tại Việt Nam, tỉ lệ người mắc bệnh thoái hóa khớp tăng đáng kể theo tuổi, với 30% ở những người trên 35 tuổi, 60% ở những người trên 65 tuổi và 85% ở những người trên 85 tuổi. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể tiến triển nhanh chóng, gây ra các vấn đề nghiêm trọng về vận động, thậm chí dẫn đến tình trạng tàn tật.

Triệu chứng của thoái hóa khớp

Các triệu chứng của thoái hóa khớp bao gồm:

• Đau nhức: Cơn đau nhức bên trong khớp, thường là triệu chứng sớm nhất của bệnh, giai đoạn đầu, đau các khớp thường gia tăng khi bạn tham gia vào các hoạt động, tư thế chịu trọng lực và có phần giảm nhẹ khi bạn nghỉ ngơi. Giai đoạn sau đau có thể âm ỉ kéo dài liên tục, kể cả khi nghỉ ngơi, đau tăng nhiều hơn khi thay đổi thời tiết, giao mùa.
• Sưng tấy: Các khớp có thể xuất hiện tình trạng sưng đỏ, đặc biệt sau khi vận động.
• Cứng khớp: Cảm giác cứng khớp ở gối rất rõ ràng vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi yên một thời gian. Thời gian cứng khớp kéo dài dưới 30 phút, khi cứ động có cảm giác lạo xạo, lục cục ở khớp.
• Hạn chế vận động: Khớp bị cứng và kém linh hoạt có thể làm bạn khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày như ngồi xuống hoặc đứng lên từ ghế, lên xuống xe hơi, leo cầu thang, hoặc đi bộ.
• Âm thanh lạ từ khớp: Khi di chuyển đầu gối, bạn có thể nghe thấy âm thanh cót két hoặc rắc rắc, là dấu hiệu của sự ma sát giữa các bộ phận trong khớp do mất sụn.

Các vị trí thoái hóa khớp trên cơ thể bao gồm:

• Thoái hóa khớp gối: Thường xảy ra do lớp sụn khớp gối bị mòn, rách, gây đau, viêm, và hạn chế vận động. Có thể kèm theo gai xương.
• Thoái hóa khớp háng: Đi lại trở nên khó khăn, đau vùng bẹn, mấu chuyển lớn, tình trạng này rất khó nhận biết do cơn đau có thể lan ra ở nhiều vị trí khác nhau như đùi, đầu gối, mông.
• Thoái hóa khớp cùng chậu: Triệu chứng bao gồm đau lưng, hông, cảm giác tê bì chân, và mệt mỏi khi ngồi lâu.
• Thoái hóa khớp cổ tay và bàn tay: Phổ biến ở người lớn tuổi, sụn và khớp suy giảm dinh dưỡng do giảm lượng máu cung cấp. Sự thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng, làm giảm sức chịu lực trước các tác động liên tục và vận động hàng ngày của khớp.
• Thoái hóa khớp cổ chân: Hay gặp ở người trên 40 tuổi hoặc những người nghề nghiệp cần sử dụng cổ chân nhiều, tiến triển chậm và ban đầu khó nhận biết. Lúc vận động mạnh hay dùng sức ở cổ chân nhiều sẽ gây ra cảm giác đau nhói, cảm giác nặng nề không linh hoạt của khớp.
• Thoái hóa đốt sống cổ - cột sống thắt lưng: Gây đau cổ hoặc thắt lưng, với sự hình thành của gai xương dọc theo cột sống, có thể kích thích dây thần kinh và gây đau dữ dội gây đau, tê ngứa lan đến các vùng theo dây thần kinh liên quan.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thoái hóa khớp 

Thoái hóa khớp là một bệnh thoái hóa, nặng hơn theo thời gian, thường dẫn đến đau mãn tính. Đau và cứng khớp có thể trở nên nghiêm trọng đến mức gây khó khăn cho các công việc hàng ngày.

Một số biến chứng thoái hóa khớp khác, gồm:

• Hoại tử xương hoặc chất xương;
• Khớp bị nhiễm trùng hoặc chảy máu trong khớp;
• Suy giảm gân quanh khớp hoặc đứt dây chằng;
• Cảm giác dây thần kinh bị chèn ép (nếu bị thoái hóa cột sống);
• Vôi hóa có thể xảy ra trên sụn với sự hình thành các tinh thể canxi trong sụn, thường là đầu gối, gây những cơn đau cấp tính;
• Nang Baker (u nang bao hoạt dịch vùng khoeo) có thể hình thành khi chất lỏng khớp dư thừa được tạo ra.

Ngoài ra, biến chứng của thoái hóa khớp còn dẫn đến trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, bệnh gout, tăng cân và giảm năng suất làm việc.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn bị đau khớp hoặc cứng khớp không biến mất, hãy hẹn gặp bác sĩ chuyên khoa xương khớp để được thăm khám sớm.

• Xem thêm: Cảnh báo biến chứng thoái hóa khớp gối và nguy cơ với sức khỏe

Những ai có nguy cơ mắc phải thoái hóa khớp?

• Người cao tuổi.
• Nữ giới.
• Người béo phì.
• Bệnh nhân đã có tổn thương khớp trước đó.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Thoái hóa khớp

• Tuổi lớn hơn: Nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp tăng lên theo tuổi tác.
• Giới tính: Phụ nữ có nhiều khả năng bị thoái hóa khớp hơn, mặc dù không rõ nguyên nhân.
• Béo phì: Mang thêm trọng lượng cơ thể góp phần gây ra thoái hóa khớp theo một số cách, và béo phì càng nặng, nguy cơ của bạn càng lớn. Trọng lượng tăng lên gây thêm căng thẳng cho các khớp chịu trọng lượng, chẳng hạn như hông và đầu gối của bạn. Ngoài ra, mô mỡ tạo ra các protein có thể gây ra tình trạng viêm có hại trong và xung quanh khớp của bạn.
• Tổn thương khớp: Các chấn thương, chẳng hạn như những chấn thương xảy ra khi chơi thể thao hoặc do tai nạn, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp. Ngay cả những chấn thương đã xảy ra nhiều năm trước và dường như đã lành cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Thoái hóa khớp.
• Căng thẳng lặp đi lặp lại trên khớp: Nếu công việc của bạn hoặc một môn thể thao bạn chơi gây căng thẳng lặp đi lặp lại trên khớp, thì khớp đó cuối cùng có thể bị thoái hóa.
• Di truyền học: Một số người có khuynh hướng phát triển Thoái hóa khớp.
• Dị dạng xương: Một số người được sinh ra với khớp dị dạng hoặc sụn khiếm khuyết.
• Một số bệnh chuyển hóa: Chúng bao gồm bệnh tiểu đường và tình trạng cơ thể bạn có quá nhiều sắt (bệnh huyết sắc tố).

Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp không chỉ là một tình trạng hao mòn đơn giản mà còn là một quá trình bệnh lý phức tạp ảnh hưởng đến toàn bộ khớp, bao gồm sụn, xương, mô liên kết, và niêm mạc khớp. Sự phân hủy của sụn — một mô cứng, trơn giúp các khớp chuyển động gần như không ma sát — là một trong những yếu tố chính. Khi sụn bị suy yếu và mòn dần, các đầu xương có thể ma sát trực tiếp với nhau, dẫn đến đau và hư hại thêm.

Nguyên nhân của thoái hóa khớp có thể được phân loại thành hai nhóm chính: nguyên nhân nguyên phát và nguyên nhân thứ phát.

Nguyên nhân nguyên phát:

• Lão hóa: Sự suy giảm tự nhiên của sụn do quá trình lão hóa của cơ thể. Độ tuổi càng cao, các protein trong sụn bị suy giảm về số lượng và chất lượng, làm giảm khả năng chịu lực và đàn hồi của sụn.
• Hoạt động vận động lặp đi lặp lại: Sử dụng khớp quá mức và thường xuyên trong nhiều năm có thể dẫn đến tổn thương sụn, làm tăng ma sát và đau trong khớp.

Nguyên nhân thứ phát:

• Di truyền: Các yếu tố gen có thể khiến một số người dễ bị suy giảm sụn hơn, từ đó phát triển thoái hóa khớp sớm.
• Béo phì: Trọng lượng cơ thể quá cao tăng áp lực lên các khớp chịu trọng lực như khớp gối, hông và cột sống, làm tăng tốc độ thoái hóa khớp.
• Chấn thương: Các chấn thương khớp, như rách sụn hoặc gãy xương gần khớp, có thể làm thay đổi cơ chế vận động của khớp và dẫn đến viêm xương khớp thoái hóa.
• Lạm dụng khớp: Hoạt động quá mức đối với một số khớp nhất định, như trong trường hợp của công nhân xây dựng hoặc thợ thủ công, có thể gây ra viêm xương khớp.
• Các bệnh xương khớp khác: Bệnh viêm khớp dạng thấp hoặc các tình trạng khác cũng có thể khiến các khớp dễ bị thoái hóa hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của thoái hóa khớp

Chế độ sinh hoạt:

Tập thể dục và giảm cân nếu bạn thừa cân là những cách quan trọng để giảm đau khớp và cứng khớp do thoái hóa khớp.

Bài tập ít tác động có thể tăng sức bền và tăng cường các cơ xung quanh khớp, giúp khớp của bạn ổn định hơn. Thử đi bộ, đi xe đạp hoặc thể dục nhịp điệu dưới nước. Nếu bạn cảm thấy đau khớp mới, hãy dừng lại.

Cơn đau mới kéo dài hàng giờ sau khi bạn tập thể dục có thể có nghĩa là bạn đã tập quá sức, không phải bạn đã gây ra tổn thương hoặc bạn nên ngừng tập thể dục. Hãy thử lại sau một hoặc hai ngày ở mức cường độ thấp hơn.

Hạn chế khiêng vác nặng, chứ ý tư thế sinh hoạt hàng ngày. Khi nâng vật nặng, hãy sử dụng sức của đôi chân và cánh tay, không dùng sức của vùng lưng. Tránh cong lưng, đứng càng gần vật càng tốt và không để tay ra ngoài tầm với của bạn. hi đặt vật xuống, hãy sử dụng cơ bắp và các cử động của tay, đầu gối, không cúi người để đặt vật xuống.

Chế độ dinh dưỡng:

Để giảm lượng calo, người bệnh nên:

• Ăn các khẩu phần nhỏ hơn.
• Tránh thức ăn và đồ uống có đường.
• Ăn chủ yếu thực phẩm có nguồn gốc thực vật.
• Ăn nhiều trái cây và rau. Đây là những thực phẩm chứa chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại, tổn thương. Chất chống oxy hóa được tìm thấy trong trái cây và rau như: Táo, hành tây, hẹ tây và dâu tây,...
• Bổ sung Omega-3. Omega-3 đóng vai trò giảm đau và cứng khớp vào buổi sáng. Omega-3 có nhiều trong các loại cá béo như: Cá hồi, cá ngừ, cá thu, cá trích và cá mòi.

Phương pháp phòng ngừa thoái hóa khớp hiệu quả

Giảm cân: Mang thêm trọng lượng làm tăng áp lực lên các khớp chịu trọng lượng của bạn, chẳng hạn như đầu gối và hông của bạn. Ngay cả việc giảm cân nhẹ cũng có thể giảm bớt áp lực và giảm đau. Nói chuyện với chuyên gia dinh dưỡng về những cách giảm cân lành mạnh phù hợp với bản thân của bạn.

Những thứ khác cần thử bao gồm:

• Các liệu pháp vận động: Thái cực quyền và yoga bao gồm các bài tập nhẹ nhàng và kéo giãn kết hợp với hít thở sâu. Nhiều người sử dụng các liệu pháp này để giảm căng thẳng trong cuộc sống và nghiên cứu cho thấy rằng thái cực quyền và yoga có thể làm giảm đau nhức xương khớp và cải thiện vận động. Đảm bảo yoga bạn chọn là một hình thức nhẹ nhàng và người hướng dẫn biết khớp nào của bạn bị ảnh hưởng. Tránh các động tác gây đau khớp.
• Nhiệt và lạnh: Cả nhiệt và lạnh đều có thể làm giảm đau và sưng khớp. Nhiệt, đặc biệt là nhiệt ẩm, có thể giúp cơ thư giãn và giảm đau. Lạnh có thể làm giảm đau nhức cơ sau khi tập thể dục và giảm co thắt cơ.
• Capsaicin: Chất capsaicin tại chỗ, một chiết xuất từ ​​ớt, bôi lên da của bạn trên khớp bị thoái hóa có thể hữu ích. Bạn có thể phải bôi ba đến bốn lần một ngày trong vài tuần trước khi thấy lợi ích. Một số người không thể chịu đựng được sự kích ứng. Rửa tay sạch sau khi thoa kem capsaicin.
• Miếng lót giày hoặc các thiết bị hỗ trợ khác: Các thiết bị này có thể hỗ trợ khớp của bạn để giúp giảm bớt áp lực. Thiết bị hỗ trợ: Các thiết bị hỗ trợ có thể giúp giảm căng thẳng cho khớp của bạn. Một cây gậy hoặc khung tập đi sẽ giảm trọng lượng khỏi đầu gối hoặc hông của bạn khi đi bộ. Cầm gậy ở tay đối diện với chân bị đau. Dụng cụ để nắm và gắp có thể giúp bạn làm việc bếp dễ dàng hơn nếu bạn bị thoái hóa khớp ở ngón tay. Kiểm tra danh mục hoặc cửa hàng cung cấp y tế hoặc hỏi bác sĩ của bạn về các thiết bị trợ giúp.
• Nên định kỳ tầm soát sức khỏe xương khớp để theo dõi và phát hiện các bất thường càng sớm càng tốt.

Xem thêm: Cách phòng ngừa và giảm triệu chứng thoái hóa khớp như thế nào?

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán thoái hóa khớp

Kiểm tra hình ảnh

Để có được hình ảnh của khớp bị ảnh hưởng, bác sĩ có thể đề nghị:

• Chụp X-quang: Sụn ​​không hiển thị trên hình ảnh X-quang, nhưng sự mất sụn được bộc lộ do không gian giữa các xương trong khớp của bạn bị thu hẹp. Chụp X-quang cũng có thể cho thấy các gai xương xung quanh khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng sóng vô tuyến và từ trường mạnh để tạo ra hình ảnh chi tiết của xương và các mô mềm, bao gồm cả sụn. Thường không cần chụp MRI để chẩn đoán Thoái hóa khớp nhưng có thể giúp cung cấp thêm thông tin trong những trường hợp phức tạp.
• Siêu âm khớp: Giúp kiểm tra tình trạng tràn dịch khớp, mảnh sụn thoái hóa.

Xét nghiệm

Phân tích máu hoặc dịch khớp của bạn có thể giúp xác định chẩn đoán:

• Xét nghiệm máu: Mặc dù không có xét nghiệm máu để tìm thoái hóa khớp, nhưng một số xét nghiệm nhất định có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau khớp, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp.
• Phân tích dịch khớp: Bác sĩ có thể sử dụng kim để hút dịch từ khớp bị ảnh hưởng. Sau đó, chất lỏng được xét nghiệm để tìm tình trạng viêm và để xác định xem cơn đau của bạn là do bệnh gút hay do nhiễm trùng chứ không phải do thoái hóa khớp.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp hiệu quả

Thoái hóa khớp không thể chữa khỏi nhưng các phương pháp điều trị có thể giảm đau và giúp bạn vận động tốt hơn.

Điều trị dùng thuốc 

Các loại thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng thoái hóa khớp, chủ yếu là đau, bao gồm:

• Acetaminophen: Đã được chứng minh là có thể giúp một số người Thoái hóa khớp bị đau từ nhẹ đến trung bình. Dùng nhiều hơn liều khuyến cáo của acetaminophen có thể gây tổn thương gan.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): NSAID không kê đơn, chẳng hạn như ibuprofen và naproxen, dùng ở liều khuyến cáo, thường làm giảm đau xương khớp. Thuốc NSAID mạnh hơn được bán theo toa. NSAID có thể gây khó chịu cho dạ dày, các vấn đề về tim mạch, các vấn đề về chảy máu và tổn thương gan và thận. NSAID dưới dạng gel, bôi ngoài da ở khớp bị ảnh hưởng, có ít tác dụng phụ hơn và cũng có thể giảm đau.
• Duloxetine: Thường được sử dụng như một loại thuốc chống trầm cảm, thuốc này cũng được chấp thuận để điều trị đau mãn tính, bao gồm cả đau nhức xương khớp.
• Thuốc bôi Capsaicin cream: Giảm giảm các triệu chứng tại khớp.
• Glucosamine và chondroitin: Các nghiên cứu về các chất bổ sung dinh dưỡng này một số cho thấy lợi ích cho những người bị thoái hóa khớp, trong khi hầu hết chỉ ra rằng những chất bổ sung này không hiệu quả hơn giả dược. Glucosamine và chondroitin có thể tương tác với các chất làm chống đông như warfarin và gây ra các vấn đề chảy máu.
• Piascledine: Thuốc thành phần từ Bơ -đậu nành không xà phòng hóa - được sử dụng để điều trị thoái hóa viêm khớp gối và khớp háng. Nó hoạt động như một chất chống viêm và một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể làm chậm hoặc thậm chí ngăn ngừa tổn thương khớp.
• Axit béo omega-3: Được tìm thấy trong cá béo và dầu cá bổ sung, có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng.

Điều trị không dùng thuốc

Trị liệu

• Vật lý trị liệu: Chuyên gia vật lý trị liệu có thể chỉ cho bạn các bài tập để tăng cường cơ bắp xung quanh khớp, tăng tính linh hoạt và giảm đau. Thường xuyên tập thể dục nhẹ nhàng, chẳng hạn như bơi lội hoặc đi bộ, có thể mang lại hiệu quả tương đương.
• Liệu pháp nghề nghiệp: Chuyên gia trị liệu nghề nghiệp có thể giúp bạn khám phá các cách thực hiện các công việc hàng ngày mà không gây thêm căng thẳng cho khớp vốn đã bị đau của bạn. Ví dụ, bàn chải đánh răng có tay cầm lớn có thể giúp bạn đánh răng dễ dàng hơn nếu bạn bị thoái hóa khớp ở tay. Một chiếc ghế dài trong phòng tắm của bạn có thể giúp giảm đau khi đứng nếu bạn bị thoái hóa khớp gối.
• Kích thích thần kinh điện qua da (TENS): Điều này sử dụng một dòng điện điện áp thấp để giảm đau, nó giúp giảm đau ngắn hạn cho một số người bị thoái hóa khớp đầu gối và hông

Châm cứu bấm huyệt

Theo y học cổ truyền Thoái hóa khớp thuộc phạm vi chứng Tý (bệnh Tý) điển hình bởi triệu chứng tại chỗ như: Co cứng gân cơ, đi lại khó khăn, đau sưng khớp và khớp kêu lạo xạo. Ngoài ra còn có các biểu hiện toàn thân do đau lâu ngày là tổn hại tạng phủ biểu hiện can thận hư như: Đau lưng, mỏi gối, ù tai, tiểu đêm nhiều lần, mạch trầm tế, chất lưỡi nhạt hoặc đỏ ít rêu, khí huyết hư nhược, tùy theo thể bệnh mà người bệnh có thể có các biểu hiện khác nhau… Căn nguyên của bệnh thường do ngoại nhân như phong, hàn, thấp, nhiệt; nội thương như tình chí không yên: Lo nghĩ, kinh sợ, ưu tư, giận dữ tích tụ lâu ngày và một số nguyên nhân khác như làm việc lao lực quá độ, ăn uống thất điều…

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng châm cứu có thể giảm đau và cải thiện chức năng ở những người bị thoái hóa khớp gối. Trong quá trình châm cứu, những cây kim châm cứu sẽ được đưa vào da của bạn tại những vị trí huyệt vị trên cơ thể.

Vùng cổ - vai tay: Giáp tích C1-C7, Phong trì, Bách hội, Kiên tỉnh, Kiên ngưng, Khúc trị, Hợp cốc, Bát tà.

Vùng lưng, thắt lưng, hông: Giáp tích L2-S1, Đại trường du, Tiểu trường du, Trật biên, Hoàn khiêu, Thận du, Mệnh môn.

Vùng chân: Độc tỵ, Tất nhãn, Ủy trung, Dương lăng tuyền, Túc tam lý, Huyết hải, Lương khâu, Phong long.

Vùng cổ chân: Thái khê, Côn lôn, Giải khê, Xung dương.

Phẫu thuật và các thủ thuật khác

Phẫu thuật khớp là phương án điều trị cuối cùng, khi các lựa chọn điều trị bảo tồn không đạt kết quả. Ngoài ra, trường hợp khớp bị thoái hóa nghiêm trọng cũng thường được chỉ định phẫu thuật:

• Thuốc tiêm cortisone: Tiêm corticosteroid vào khớp của bạn có thể giảm đau trong vài tuần. Bác sĩ gây tê khu vực xung quanh khớp của bạn, sau đó đặt một cây kim vào khoảng trống bên trong khớp và tiêm thuốc. Số lần tiêm cortisone mỗi năm nói chung được giới hạn ở ba hoặc bốn mũi, vì thuốc có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tổn thương khớp theo thời gian.
• Thuốc tiêm bôi trơn: Tiêm axit hyaluronic có thể làm giảm đau bằng cách cung cấp một số đệm ở đầu gối, mặc dù một số nghiên cứu cho thấy rằng những mũi tiêm này không giúp giảm đau nhiều hơn so với giả dược. Axit hyaluronic tương tự như một thành phần thường được tìm thấy trong dịch khớp của bạn.
• Thay khớp: Trong phẫu thuật thay khớp, bác sĩ sẽ loại bỏ các bề mặt khớp bị hư hỏng và thay thế chúng bằng các bộ phận bằng nhựa và kim loại. Rủi ro phẫu thuật bao gồm nhiễm trùng và cục máu đông. Các khớp nhân tạo có thể bị mòn hoặc lỏng lẻo và cuối cùng có thể cần được thay thế.