Suy giãn tĩnh mạch là gì? Những vấn đề cần biết về suy giãn tĩnh mạch nông chi dưới

Suy giãn tĩnh mạch thường ảnh hưởng nhiều nhất đến các tĩnh mạch ở chân vì quá trình đứng và đi lại làm tăng áp lực trong các tĩnh mạch của phần dưới cơ thể. Đối với nhiều người, chứng suy giãn tĩnh mạch chỉ đơn giản là vấn đề thẩm mỹ, nhưng với một số người khác bệnh lại gây đau nhức, khó chịu và những vấn đề nghiêm trọng hơn như huyết khối. Việc điều trị có thể bao gồm các biện pháp không dùng thuốc hoặc các biện pháp loại bỏ tĩnh mạch bị giãn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của suy giãn tĩnh mạch

Suy giãn tĩnh mạch ban đầu có thể không có triệu chứng hoặc gây căng và sờ rõ ràng nhưng không nhất thiết phải nhìn thấy được. Khi có triệu chứng thì chúng có thể gồm:

• Cảm giác đau nhức hoặc nặng nề ở chân.
• Dị cảm ở chân như: Nóng rát, đau nhói, ngứa,...
• Chuột rút và sưng ở cẳng chân.
• Các tĩnh mạch giãn thấy rõ nhất khi bệnh nhân đứng: Thấy tĩnh mạch có màu tím đậm hoặc xanh xuất hiện xoắn và phồng lên giống như dây leo trên da ở vùng chân.

Các triệu chứng phân theo giai đoạn bệnh giãn tĩnh mạch nông chi dưới:

• Ở giai đoạn sớm của bệnh giãn tĩnh mạch nông chi dưới, người bệnh thường chỉ có các dấu hiệu đau chân, nặng chân, nhức mỏi chân, ban đêm bị chuột rút, tê chân, châm chích như có kiến bò ở cẳng chân...
• Ở giai đoạn tiến triển của bệnh giãn tĩnh mạch nông chi dưới, các triệu chứng giống như giai đoạn đầu nhưng nặng dần lên, phù chân khi đứng lâu, ngồi nhiều liên tục hoặc phù vào buổi chiều sau một ngày làm việc. Phù thường xuất hiện ở vùng mắt cá chân, bàn chân hoặc phù kín đáo hơn, chỉ cảm thấy khi mang giày dép chật so với bình thường.Vùng cẳng chân có thể xuất hiện chàm da, thay đổi màu sắc da, tĩnh mạch nông dưới da giãn to, ngoằn ngoèo, tĩnh mạch nổi li ti nhất là vùng cổ chân và bàn chân.
• Ở giai đoạn cuối sẽ giãn to toàn bộ hệ tĩnh mạch, ứ trệ tuần hoàn và rối loạn dinh dưỡng của da gây viêm loét, nhiễm trùng. Có thể xuất hiện cục máu đông trong tĩnh mạch, cục máu này có thể trôi về tim và gây tắc mạch máu phổi (biến chứng rất nặng) có thể dẫn đến tử vong.

Các triệu chứng thường nặng hơn khi thời tiết ấm áp hoặc nếu bạn phải đứng trong thời gian dài. Chúng có thể cải thiện khi bạn đi bộ hoặc nghỉ ngơi và nâng cao chân.

Biến chứng có thể gặp khi mắc suy giãn tĩnh mạch

Thông thường chứng suy giãn tĩnh mạch không chỉ gây khó chịu, mất thẩm mỹ, mà đôi khi chúng cũng gây biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời như chảy máu, phù nề, viêm loét với vết loét khó lành, hình thành cục máu đông dẫn đến thuyên tắc phổi...

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đến gặp bác sĩ khi bạn cảm thấy đau hoặc khó chịu nhiều hơn với chứng giãn tĩnh mạch đang mắc phải, các cơn đau ảnh hưởng giấc ngủ của bạn hay xuất hiện loét da vùng tĩnh mạch bị giãn,...

Những ai có nguy cơ mắc phải giãn tĩnh mạch?

Nữ giới, người lớn tuổi và tiền căn gia đình có người mắc chứng giãn tĩnh mạch là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh này.

Giới tính: Phụ nữ có nhiều khả năng bị ảnh hưởng bởi giãn tĩnh mạch hơn nam giới, có thể là do sự hiện diện của hormone nữ có xu hướng làm giãn thành tĩnh mạch hoặc liên quan đến thai kỳ, tăng cân quá mức trong giai đoạn mang thai.

Tuổi: Khi bạn già đi, các tĩnh mạch mất tính đàn hồi và các van hoạt động kém hơn gây ra bệnh giãn tĩnh mạch.

Di truyền học: Khi một thành viên thân thiết trong gia đình (quan hệ bậc một như cha mẹ, anh chị em ruột trong gia đình) mắc bệnh này, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải giãn tĩnh mạch

Một số điều có thể làm tăng khả năng phát triển chứng giãn tĩnh mạch bao gồm:

Thừa cân: Thừa cân gây thêm áp lực lên các tĩnh mạch của bạn, điều đó có nghĩa là chúng phải làm việc nhiều hơn để đưa máu trở lại tim. Điều này có thể làm tăng áp lực lên các van khiến chúng dễ tổn thương hơn. Tác động của trọng lượng cơ thể đối với sự phát triển của chứng giãn tĩnh mạch dường như có ý nghĩa hơn ở phụ nữ so với nam giới.

Nghề nghiệp: Một số nghiên cứu cho thấy những công việc đòi hỏi phải đứng trong thời gian dài (giáo viên, tiếp viên hàng không,...) có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng giãn tĩnh mạch. Điều này là do máu không lưu thông khi bạn đứng trong thời gian dài.

Thai kỳ: Khi mang thai, lượng máu trong cơ thể người mẹ tăng lên để giúp em bé đang phát triển. Điều này làm tăng thể tích tuần hoàn nói chung và máu trong tĩnh mạch nói riêng. Ngoài ra, nồng độ hormone tăng lên trong thời kỳ mang thai cũng khiến các thành cơ trơn mạch máu giãn ra, điều này cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn. Khi thai nhi phát triển, tử cung cũng mở rộng, nó gây áp lực lên các tĩnh mạch ở vùng xương chậu và góp phần làm các tĩnh mạch giãn ra. Mặc dù mang thai có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng giãn tĩnh mạch, nhưng hầu hết tình trạng này được cải thiện đáng kể sau sinh.

Máu di chuyển về tim nhờ các van một chiều trong hệ thống tĩnh mạch. Khi các van bị suy yếu hoặc hư hỏng, khả năng đưa máu quay về tim giảm đi, máu chảy ngược lại và tích tụ trong tĩnh mạch gây giãn tĩnh mạch.

Một cơ chế khác gây nên bệnh lý này là việc ngồi hoặc đứng trong thời gian dài hay bất kỳ tình trạng nào gây áp lực lên vùng bụng như: Thai kỳ, táo bón, khối u,… Vì các hoạt động này làm tăng áp lực về tim của máu tĩnh mạch, khiến máu dồn lại trong tĩnh mạch chân. Sự tích tụ máu ở tĩnh mạch lâu dần gây yếu thành tĩnh mạch và làm hỏng các van. Từ đó, các tĩnh mạch giãn rộng và hiện rõ trên bề mặt da.

Thói quen như hút thuốc, ít vận động, mặc quần áo quá chật, mang giày cao gót, ăn ít chất xơ, cơ thể không đủ dưỡng chất và uống ít nước làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh giãn tĩnh mạch nông chi dưới.

Tăng cân quá mức cũng là một nguyên nhân tác động đến chân, khiến máu dồn nhiều về phía chân, tăng tình trạng trào ngược do sự gia tăng áp lực từ ổ bụng.

Phẫu thuật có thể gây ra biến chứng huyết khối tĩnh mạch, viêm tĩnh mạch, đặc biệt là các phẫu thuật sản và niệu khoa, thủ thuật bó bột, bệnh nhân bất động lâu ngày trong gãy xương...

Trong một số ít trường hợp, giãn tĩnh mạch là do các tình trạng khác gây ra. Chúng bao gồm:

• Cục máu đông trước đó;
• Khối u trong khung chậu;
• Mạch máu bất thường (bẩm sinh hay mắc phải).

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của giãn tĩnh mạch

Chế độ sinh hoạt:

• Tránh đứng lâu: Nếu bạn có công việc yêu cầu bạn phải đứng lâu, hãy cố gắng ngồi nghỉ ngay khi có thể, đồng thời xoa bóp cẳng chân, bàn chân. Bạn cũng có thể thực hiện nhón chân khi đứng nhiều giờ liền để hỗ trợ máu quay về tim. Hạn chế đi giày cao gót.
• Tránh bắt chéo chân khi ngồi sẽ tạo nhiều áp lực lên đùi, xương chậu, gây kém lưu thông máu, tê mỏi, gây tình trạng da sần vỏ cam và chứng suy tĩnh mạch.
• Nâng cao chân: Nâng chân cao hơn thắt lưng giúp máu lưu thông đến tim dễ dàng hơn.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Giữ cân nặng hợp lý làm giảm áp lực bên trong mạch máu của bạn. Không để tăng cân quá nhanh trong thời gian ngắn.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm tổn thương mạch máu, giảm lưu lượng máu và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Bỏ thuốc lá giúp cải thiện các bệnh liên quan mạch máu nói chung, không chỉ riêng bệnh giãn tĩnh mạch.
• Duy trì hoạt động: Vận động thường xuyên, tránh ngồi yên trong thời gian dài giúp máu lưu thông tốt hơn.
• Hãy thử dùng vớ áp lực: Vớ áp lực giúp máu lưu thông tốt hơn, điều này có thể ngăn ngừa tình trạng giãn tĩnh mạch trở xấu hơn.
• Mặc quần áo vừa vặn: Mặc quần áo hay thắt lưng chật làm giảm khả năng hồi lưu máu về tim, vì thế chọn lựa trang phục vừa vặn, thoải mái rất cần thiết.
• Tránh các loại thuốc tránh thai có hàm lượng estrogen cao do estrogen có thể thay đổi lưu thông máu, góp phần phát triển giãn tĩnh mạch.

Chế độ dinh dưỡng: Một chế độ ăn lành mạnh nhiều rau xanh, chất xơ để chống táo bón, giảm chất béo động vật giúp cải thiện sức khỏe và giữ cơ thể có một hệ thống mạch máu khỏe. Tăng cường những trái cây họ cam quýt, vì chúng chứa nhiều hesperidin, rutin, diosmin sẽ giúp giảm thiểu tình trạng suy tĩnh mạch nhờ tác dụng tăng cường sức khỏe tĩnh mạch.

Phương pháp phòng ngừa giãn tĩnh mạch hiệu quả

Bạn cũng có thể phòng ngừa bệnh giãn tĩnh mạch bằng các phương pháp kể trên.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán giãn tĩnh mạch

Bác sĩ có thể chẩn đoán chứng giãn tĩnh mạch dựa trên những triệu chứng của bệnh mặc dù các xét nghiệm sâu hơn có thể được thực hiện nhằm xác định các biến chứng. Bác sĩ sẽ kiểm tra chân của bạn khi bạn đang đứng để kiểm tra các dấu hiệu sưng tấy, lở loét,... Bạn cũng có thể được yêu cầu mô tả bất kỳ cơn đau nào bạn gặp phải và những tình huống nào khiến các triệu chứng tăng nặng thêm.

Bác sĩ cũng sẽ hỏi bệnh sử để biết liệu bạn có nguy cơ bị giãn tĩnh mạch cao hơn hay không, chẳng hạn như:

• Có tiền sử gia đình bị giãn tĩnh mạch;
• Có thai;
• Chỉ số khối cơ thể (BMI);
• Huyết khối tĩnh mạch sâu;
• Tiền sử chấn thương ở chân (ví dụ: Trước đây bạn từng bị gãy xương ở chân).

Bạn sẽ được chỉ định đến gặp bác sĩ chuyên khoa mạch máu (bác sĩ chuyên về tĩnh mạch) nếu bạn có bất kỳ điều nào sau đây:

• Giãn tĩnh mạch gây đau, nhức, khó chịu, sưng, nặng hoặc ngứa.
• Thay đổi màu da ở chân, có thể do vấn đề về lưu lượng máu ở chân.
• Tình trạng da ảnh hưởng đến chân của bạn, chẳng hạn như bệnh chàm, có thể do vấn đề về lưu lượng máu ở chân.
• Vết loét ở chân đã lành hoặc chưa lành.

Trong hầu hết các trường hợp, siêu âm Doppler mạch máu sẽ được thực hiện để tạo dựng ra hình ảnh các tĩnh mạch ở chân của bạn. Từ những hình ảnh đó có thể thấy lưu lượng máu trong tĩnh mạch và giúp chuyên gia mạch máu xác định vị trí của van bị hư hỏng cũng như tình trạng huyết khối. Chụp tĩnh mạch có bơm thuốc cản quang chỉ thực hiện khi không xác định được chính xác sự tồn tại và đặc điểm của các dòng trào ngược trong lòng hệ tĩnh mạch.

Phương pháp điều trị giãn tĩnh mạch hiệu quả

Giãn tĩnh mạch không phải lúc nào cũng cần điều trị. Nếu chứng giãn tĩnh mạch không gây khó chịu cho bạn, bạn có thể không cần phải điều trị. Điều trị chứng giãn tĩnh mạch thường chỉ cần thiết khi:

• Giảm bớt các triệu chứng: Nếu chứng giãn tĩnh mạch khiến bạn đau hoặc khó chịu.
• Điều trị các biến chứng: Chẳng hạn như loét chân, huyết khối.
• Thẩm mỹ: Một số người cũng được điều trị vì lý do thẩm mỹ, nếu chứng giãn tĩnh mạch ảnh hưởng nghiêm trọng đến nghề nghiệp hay sức khỏe tâm lý của họ.

Nếu việc điều trị là cần thiết, trước tiên bác sĩ có thể khuyên bạn nên tự chăm sóc tại nhà mà không cần can thiệp. Những biện pháp tự chăm sóc này có thể liên quan đến:

• Sử dụng vớ áp lực.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Tránh đứng trong thời gian dài.
• Nâng cao vùng bị ảnh hưởng khi nghỉ ngơi.

Vớ áp lực

Vớ áp lực (vớ nén) không phù hợp với tất cả mọi người. Trước khi điều trị bằng vớ nén, bạn sẽ cần phải thực hiện một cận lâm sàng gọi là Doppler mạch máu để kiểm tra sự lưu thông máu trong tĩnh mạch.

Vớ nén được thiết kế đặc biệt để ép chặt vào chân bạn nhằm cải thiện tuần hoàn. Chúng thường chật nhất ở mắt cá chân và dần dần lỏng hơn khi lên cao vùng bắp chân và gối. Điều này giúp máu chảy ngược về phía tim dễ dàng hơn. Chúng có thể giúp giảm đau, giảm khó chịu, giảm sưng ở chân,.... Nhưng người ta không biết rõ rằng liệu vớ áp lực có giúp ngăn ngừa tình trạng giãn tĩnh mạch trở nên tồi tệ hơn hay không và liệu chúng có ngăn ngừa chứng giãn tĩnh mạch mới xuất hiện hay không.

Bạn có thể phải mang vớ áp lực suốt đời nếu bạn bị suy tĩnh mạch sâu (tắc nghẽn hoặc có vấn đề với các van tĩnh mạch sâu ở chân). Vớ áp lực thường phải được thay thế sau mỗi 3 đến 6 tháng để đảm bảo hiệu quả điều trị. Vớ áp lực nên được giặt bằng tay trong nước ấm và phơi khô trong nhiệt độ phòng để sử dụng tốt hơn.

Liệu pháp xơ hóa bằng bọt hướng dẫn siêu âm

Phương pháp điều trị này bao gồm tiêm bọt đặc biệt vào tĩnh mạch bị giãn. Bọt làm các tĩnh mạch bị xơ sẹo và bịt kín chúng lại. Loại điều trị này có thể không phù hợp nếu trước đây bạn bị huyết khối tĩnh mạch sâu. Việc điều trị được thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm.

Liệu pháp xơ cứng bằng bọt thường được thực hiện dưới hình thức gây tê cục bộ để làm mất cảm giác vùng đang được điều trị và bạn sẽ không cảm thấy đau. Sau khi điều trị, tình trạng giãn tĩnh mạch của bạn sẽ bắt đầu giảm dần sau một vài tuần. Mặc dù liệu pháp xơ cứng đã được chứng minh là có hiệu quả ngắn hạn nhưng vẫn chưa biết liệu pháp xơ cứng bằng bọt có hiệu quả lâu dài như thế nào.

Tắc nghẽn keo Cyanoacrylate

Một phương pháp mới khác là gây tắc nghẽn bằng keo Cyanoacrylate. Đây là phương pháp tiêm một loại keo đặc biệt vào tĩnh mạch bị ảnh hưởng. Chất keo làm bít các tĩnh mạch, ngăn không cho máu vào trong các tĩnh mạch ấy và cải thiện các triệu chứng của bệnh. Có nhiều bằng chứng cho thấy rằng quy trình này vừa an toàn vừa hiệu quả. Nhưng hiện tại không có nhiều bác sĩ được đào tạo để thực hiện phương pháp này.

Điều trị phẫu thuật:

Phẫu thuật Stripping, phẫu thuật Chivas: là các phương pháp nhằm lấy bỏ các tĩnh mạch nông bị giãn bằng dụng cụ chuyên dùng. Kỹ thuật Stripping sẽ cho phép rút các tĩnh mạch trong khi phương pháp Chivas sẽ lấy các tĩnh mạch bị giãn của hệ thống xuyên. Đây là phương pháp điều trị có tỉ lệ tái phát thấp nhất.