Dấu hiệu đau lưng cần được chú ý và phương pháp điều trị đúng cách

Đau lưng là một trong các lý do đi khám nhiều nhất, đặc biệt là ở người lớn. Đau lưng thường đề cập đến cơn đau ở cơ, khớp đĩa đệm, dây thần kinh cột sống hoặc đôi khi đau xương. Đau lưng có thể được phân loại là cấp tính hoặc mạn tính. Đau cấp tính thường là tạm thời và có thể tự cải thiện, thường xuyên mà không cần điều trị hoặc với sự hỗ trợ của thuốc giảm đau nhẹ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của đau lưng

Đau lưng có thể có nhiều triệu chứng, bao gồm:

• Cảm giác đau âm ỉ, đau nhức ở lưng dưới.
• Một cơn đau như đâm hoặc bắn có thể từ mông lan xuống chân đến bàn chân.
• Đau thắt cơ, cứng cột sống.
• Giảm giới hạn vận động và giảm khả năng thực hiện động tác uốn, ngửa, nghiêng, xoay vùng lưng.
• Các triệu chứng đau lưng, nếu do căng thẳng hoặc sai tư thế, thường chỉ tồn tại trong thời gian ngắn nhưng có thể kéo dài vài ngày hoặc vài tuần. Đau lưng là mạn tính khi các triệu chứng đã xuất hiện dài hơn 3 tháng.
• Căng cơ hoặc dây chằng: Xảy ra do cơ thể nâng vật nặng liên tục hoặc cử động chuyển hướng bất ngờ có thể làm căng hệ thống cơ cạnh sống và dây chằng cột sống. 
• Thoái hóa cột sống: Thường xuất hiện ở vị trí sụn khớp và đĩa đệm. Cơn đau tăng khi cúi người, vặn mình hay nâng vác vật nặng. Và khi người bệnh bị thoái hóa cột sống bị thoái hóa sẽ đau vùng lưng dưới liên tục.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Do nhân nhầy của đĩa đệm cột sống lệch ra khỏi vị trí bình thường, dễ chèn ép lên các rễ thần kinh, gây tê bì và đau nhức. Nguyên nhân có thể do bị chấn thương hay đĩa đệm đã bị thoái hoá, có khả năng xảy ra ở bất cứ vị trí nào của cột sống. Cơn đau thường lan tỏa từ thắt lưng xuống chân (đau dây thần kinh tọa).
• Hẹp ống sống: Là tình trạng ống sống bị thu hẹp, chèn ép lên tủy sống hay các rễ thần kinh. Người bệnh thường bị đau tại vùng thắt lưng, đau lan tới chân do gai xương phát triển, thoái hóa dây chằng khiến dây chằng dày lên và làm hẹp lòng ống sống, thoát vị đĩa đệm, viêm khớp cột sống…
• Đau thần kinh tọa: Xảy ra vì dây thần kinh tọa đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng vì đây là dây thần kinh dài nhất của cơ thể. Các cơn đau thần kinh tọa có thể xuất hiện nếu bạn bị thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm. Cơn đau đau diễn ra từ từ hay đột ngột với tính chất âm ỉ hay dữ dội; thậm chí khiến cơ thể rối loạn giao cảm, đại tiện không kiểm soát, mất khả năng vận động ở vùng bị ảnh hưởng.
• Viêm cột sống dính khớp: Tổn thương ở khớp cùng chậu, cột sống, các khớp ở chi và thậm chí là điểm bám gân là dấu hiệu của viêm cột sống dính khớp. Đau vùng thắt lưng là triệu chứng sớm nhất. Người bệnh thường đau nhiều vào ban đêm gần sáng; vào buổi sáng, họ có thể cảm thấy cứng cột sống, đau và vùng cột sống giảm dần khi cử động.
• Loãng xương: Xảy ra phổ biến ở phụ nữ sau mãn kinh hay sử dụng corticoid kéo dài. Loãng xương được ví như kẻ giết người thầm lặng do diễn ra âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng. Các đốt sống thắt lưng có thể bị gãy xẹp do loãng xương, gây đau nhức cho người bị loãng xương. 
• Cong vẹo cột sống: Khiến cột sống cong sang một bên do thoái hóa đĩa đệm, gãy xẹp các đốt sống. Người bệnh thường cảm thấy đau lưng, đau hoặc tê chân. Đau thắt lưng và cứng khớp là những triệu chứng thường gặp nhất của cong vẹo cột sống.
• Khối u: Hình thành từ các mô bất thường trong ống cột sống hay xung quanh cột sống, chèn ép làm tổn thương tủy sống, gây đau âm ỉ tới dữ dội. Người bệnh cần được điều trị sớm để tránh khối u di căn tới những vị trí khác trong cơ thể.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Đi khám bác sĩ nếu tình trạng đau lưng không cải thiện trong vòng 2 tuần kể từ khi phát triển. Đôi khi đau lưng có thể là triệu chứng của một vấn đề y tế nghiêm trọng.

Các triệu chứng có thể cho thấy một vấn đề y tế nghiêm trọng hơn là:

• Mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang;
• Tê, ngứa ran hoặc yếu ở một hoặc cả hai chân; 
• Mất cảm giác tay chân;
• Yếu cơ;
• Đau lưng sau chấn thương (chấn thương), chẳng hạn như ngã hoặc một cú đánh vào lưng;
• Cơn đau dữ dội, liên tục và trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm;
• Giảm cân không giải thích được;
• Đau kết hợp với cảm giác nhói ở bụng; sờ ấn đau các điểm đau đặc biệt như Murphy, hố chậu phải;
• Sốt.

Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào phía trên.

Những ai có nguy cơ mắc phải đau lưng?

Một số đối tượng sau có nguy cơ mắc phải đau lưng cao hơn người bình thường bao gồm:

• Phụ nữ mang thai;
• Người cao tuổi, người trên 40 tuổi dễ gặp các vấn đề về thoát vị đĩa đệm và gai cột sống là nguyên nhân dẫn đến đau lưng;
• Người béo phì, thừa cân do khi quá cân thì trọng lượng cơ thể góp phần làm tăng áp lực lên cột sống;
• Bệnh lý: Một số loại viêm khớp và ung thư có thể góp phần gây ra đau lưng;
• Người lao động nặng, phải khiêng vác vật nặng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải đau lưng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đau lưng, bao gồm:

• Tuổi tác: Những thay đổi liên quan đến tuổi tác ở cột sống, chẳng hạn như đĩa đệm thoát vị và gai xương, là những nguyên nhân phổ biến nhất của đau lưng;
• Cân nặng béo phì: Bằng cách tăng áp lực lên cột sống của bạn, trọng lượng cơ thể dư thừa có thể góp phần vào những thay đổi cột sống gây ra đau lưng;
• Có tiền sử đau lưng, ít cử động cột sống, ít vận động, không tập thể dục;
• Hút thuốc lá;
• Vấn đề về tâm lý: Những người dễ bị trầm cảm và lo lắng có nguy cơ bị đau lưng cao hơn;
• Nâng vác vật nặng không đúng cách. 

Một số nguyên nhân bệnh sinh sau đây có thể dẫn đến đau lưng:

• Căng cơ và dây chằng. Nâng vật nặng lặp đi lặp lại hoặc cử động bất ngờ đột ngột có thể làm căng cơ lưng và dây chằng cột sống;
• Thoái hóa cột sống;
• Thoát vị đĩa đệm cột sống;
• Thoái hóa khớp xương cùng;
• Viêm cột sống dính khớp;
• Viêm xương cùng cụt;
• Loãng xương;
• Hẹp ống sống;
• Chấn thương cột sống: Gãy thân sống, trượt đốt sống;
• Dị tật bẩm sinh: Gù, vẹo cột sống;
• Khối u;
• Các bệnh lý nội khoa khác: sỏi thận,sỏi niệu quản. viêm tụy cấp, viêm ruột thừa, bệnh lý phụ khoa.

Xem thêm: Đau lưng ở nam giới nguyên nhân do đâu?

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của đau lưng

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị;
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng;
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị;
• Giảm đau bằng cách chườm nóng hoặc lạnh, nằm nghỉ ngơi;
• Tập thể dục thường xuyên: Để giữ cho lưng của bạn chắc khỏe, hãy đặc biệt chú ý đến các cơ cốt lõi của bạn - các cơ ở bụng và lưng dưới của bạn, những cơ cần thiết để có tư thế và sự thẳng hàng thích hợp;
• Giữ tư thế thích hợp khi bạn ngồi: Chọn một chỗ ngồi có hỗ trợ tốt cho lưng dưới, có tay vịn và đế xoay;
• Sử dụng dụng cụ hỗ trợ: Nếu bạn đứng trong thời gian dài, thỉnh thoảng hãy gác một chân lên ghế đẩu hoặc hộp nhỏ. Khi bạn nâng một vật nặng, hãy để các chi dưới của bạn thực hiện công việc. Di chuyển thẳng lên và xuống. Tránh nâng và vặn đồng thời. 

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu bia, cà phê;
• Hạn chế ăn các thực phẩm gây viêm dị ứng cho cơ thể.

Phương pháp phòng ngừa đau lưng hiệu quả

Bạn có thể tránh đau lưng hoặc ngăn ngừa sự tái phát của nó bằng cách cải thiện tình trạng thể chất của bạn và học và thực hành các cơ chế cơ thể thích hợp.

Tập thể dục: Các hoạt động aerobic, yoga - những hoạt động không gây căng thẳng hoặc lắc lưng - có thể tăng sức mạnh và độ bền ở lưng và cho phép cơ bắp của bạn hoạt động tốt hơn. Đi bộ và bơi lội là những lựa chọn tốt. Tùy theo tình trạng sức khỏe, các bệnh lí nền mạn tính, tư vấn với bác sĩ của bạn về những hoạt động bạn có thể tập.

Duy trì cân nặng hợp lý: Dựa vào thang phân loại của IDI & WPRO dành cho người châu Á thì BMI lý tưởng của người Việt Nam là từ 18,5 đến 22,9. Ngoài ra bạn có thể tính nhẩm nhanh cân nặng lý tưởng của mình dựa vào chiều cao theo cách sau:

• Cân nặng lý tưởng = Số lẻ của chiều cao (tính bằng cm) x 9 rồi chia 10
• Mức cân tối đa = Bằng số lẻ của chiều cao (tính bằng cm)
• Mức cân tối thiểu = Số lẻ của chiều cao (tính bằng cm) x 8 rồi chia 10

Như vậy, nếu bạn cao 1,7m, tức 170cm thì:

• Cân cân nặng lý tưởng của bạn là: 70 x 9 : 10 = 63kg
• Cân nặng tối đa là: 70kg
• Cân nặng tối thiểu là: 70 x 8 : 10 = 56kg

Từ bỏ hút thuốc: dễ bị đau lưng hơn người bình thường. Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu đến cột sống, giảm mật độ xương, làm tăng nguy cơ loãng xương. Nguy cơ tăng lên theo số lượng thuốc hút mỗi ngày, vì vậy bỏ thuốc lá sẽ giúp giảm nguy cơ này.

Chế độ ăn uống: Đảm bảo chế độ ăn uống của bạn bao gồm đủ canxi và vitamin D, vì những chất này cần thiết cho sức khỏe của xương. Một chế độ ăn uống lành mạnh cũng giúp kiểm soát trọng lượng cơ thể.

Nâng vác vật nặng: Khi nâng vác vật nặng cần dang rộng 2 chân; ngồi xổm xuống, lưng luôn giữ thẳng (tránh cúi gập) rồi dùng tay đặt đồ vật sát bụng đồng thời căng cơ bụng, sau đó từ từ đứng dậy và nâng đồ vật lên. Trong suốt quá trình nâng, bạn lưu ý giữ lưng luôn thẳng, dùng sức đôi chân và cánh tay để nâng vật, tránh dùng sức vùng lưng vì dễ làm tổn thương cột sống.

Xem thêm: 

• Đau lưng không đứng thẳng được nguyên nhân là do đâu?
• Bị đau lưng bên trái phía trên là biểu hiện của bệnh gì? 
• Nguyên nhân ngủ dậy bị đau lưng và các mẹo giảm đau hiệu quả

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán đau lưng

Thông thường, bác sĩ sẽ có thể chẩn đoán đau lưng sau khi hỏi về các triệu chứng và khám sức khỏe. Bác sĩ sẽ yêu cầu làm các xét nghiệm cận lâm sàng nếu:

Đau lưng do chấn thương;

Cơn đau dai dẳng trong một thời gian dài.

• Chụp X-quang có thể cho thấy sự liên kết của xương và phát hiện các dấu hiệu của viêm khớp hoặc gãy xương, nhưng chúng có thể không tiết lộ tổn thương ở cơ, tủy sống, dây thần kinh hoặc đĩa đệm.
• Chụp MRI hoặc CT có thể phát hiện các đĩa đệm bị thoát vị hoặc các vấn đề về mô, gân, dây thần kinh, dây chằng, mạch máu, cơ và xương.
• Chụp xạ hình xương, đo mật độ xương có thể phát hiện các khối u xương hoặc gãy xương nén do loãng xương. 
• Điện cơ hoặc EMG có thể xác nhận sự chèn ép dây thần kinh, có thể xảy ra với thoát vị đĩa đệm hoặc hẹp ống sống.

Phương pháp điều trị đau lưng hiệu quả

Một số phương pháp điều trị đau lưng có thể bao gồm: 

Điều trị dùng thuốc

Thuốc giảm đau 

Paracetamol và NSAIDs thường được khuyến cáo như một phương pháp điều trị đầu tiên cho chứng đau lưng. Giảm đau gây nghiện không hiệu quả hơn NSAIDs và paracetamol nhưng có thể sử dụng trong thời gian ngắn khi chống chỉ định với paracetamol và NSAIDs. 

Paracetamol 500 mg: Uống 1 viên x 2 - 3 lần/ngày (không quá 4 g/ngày), mỗi liều cách nhau ít nhất 4 giờ.

NSAIDs: Diclofenac 75 mg x 2 lần/ngày (uống hoặc tiêm bắp) hoặc Celecoxib ngày đầu 400 mg/ngày, sau đó dùng liều duy nhất 200 mg/ngày (hay 100 mg x 2 lần/ngày).

Thuốc giãn cơ

Thuốc giãn cơ gồm Cyclobenxaprine, Methocarnamoe, Metaxalone (tránh sử dụng ở người già).

Vật lý trị liệu

Chườm nóng, chườm đá, siêu âm và kích thích điện - cũng như một số kỹ thuật giải phóng cơ bắp cho cơ lưng và mô mềm - có thể giúp giảm đau. Khi cơn đau được cải thiện, chuyên gia vật lý trị liệu có thể giới thiệu một số bài tập linh hoạt và sức mạnh cho lưng và cơ bụng. 

Châm cứu

Châm cứu là phương pháp đã có từ lâu đời, trong đó người thực hiện châm cứu dùng những chiếc kim bằng kim loại mỏng, rắn, xuyên qua da, sau đó được kích hoạt thông qua các chuyển động nhẹ nhàng và cụ thể của bàn tay người thực hiện hoặc bằng kích thích điện. Châm cứu có thể giúp cơ thể tiết ra chất giảm đau tự nhiên - endorphin - cũng như kích thích các mô thần kinh và cơ, đồng thời sẽ giải phóng các chất hóa học vào cơ, tủy sống và não. Những thay đổi sinh hóa này có thể kích thích khả năng chữa bệnh tự nhiên của cơ thể và thúc đẩy sức khỏe thể chất và cảm xúc.

Các huyệt thường dùng điều trị đau thắt lưng như giáp tích L1-L5, thận du, đại trường du, hoàn khiêu, ủy trung, a thị huyệt.

Phẫu thuật

Phẫu thuật chữa đau lưng là rất hiếm. Nếu bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm thì phẫu thuật có thể là một lựa chọn, đặc biệt nếu đau dai dẳng và chèn ép dây thần kinh có thể dẫn đến yếu cơ.

Xem thêm: Những cách giảm đau lưng hiệu quả tại nhà không cần dùng thuốc